OPIE­KA NAD OSO­BA­MI Z OTĘPIENIEM

Dzia­ła­nia opie­kuń­cze w sto­sun­ku do osób z demen­cją powin­ny pozwo­lić na popra­wie­nie jako­ści życia cho­re­go w zakre­sie spo­so­bu komu­ni­ko­wa­nia się, odży­wia­nia, utrzy­ma­nia higie­ny oso­bi­stej i zapew­nie­nia bezpieczeństwa.

Nato­miast róż­ne for­my oddzia­ły­wań tera­peu­tycz­nych powin­ny pozwo­lić zła­go­dzić obja­wy cho­ro­bo­we i jak naj­dłu­żej zacho­wać samo­dziel­ność chorego.

Ponie­waż opie­ka nad pacjen­tem z demen­cją jest nad­zwy­czaj­nym wyzwa­niem i sta­łym obcią­że­niem dla opie­ku­nów, waż­ne jest więc zapla­no­wa­nie okre­sów odpo­czyn­ku, w któ­rym cho­rym zaopie­ku­ją się inne osoby.

Duże zna­cze­nie w opie­ce nad oso­bą z demen­cją ma pomoc: socjal­na, praw­na, psy­cho­lo­gicz­na. W tym celu two­rzy się sto­wa­rzy­sze­nia opie­ku­nów i gru­py wsparcia.

Opie­ka nad oso­ba­mi z demen­cją powin­na pole­gać na:

• dokład­nej obser­wa­cji i kon­tro­li funk­cji organizmu
• odpo­wied­nim lecze­niu i pro­fi­lak­ty­ce zabu­rzeń i scho­rzeń – powin­ny one uwzględ­niać wystar­cza­ją­cą podaż pły­nów, a tak­że zdro­we odży­wia­nie, zapew­nie­nie dosta­tecz­nej ilo­ści ruchu, snu, a tak­że kon­tro­lę kon­sump­cji uży­wek i leków
• uni­ka­niu sytu­acji albo zacho­wań, któ­re mogą wzma­gać nie­pew­ność cho­re­go, (np. czę­ste zmia­ny osób opie­ku­ją­cych się chorym)
• uni­ka­niu stre­sów wyni­ka­ją­cych z czę­stych zmian, zbyt dużych wyma­gań lub koniecz­no­ści pośpiechu
• uni­ka­niu nad­mier­nej opie­kuń­czo­ści, któ­ra może ogra­ni­czać samo­dziel­ność chorego
• pomo­cy w prze­zwy­cię­ża­niu obcią­żeń psychicznych
• stwo­rze­niu moż­li­wo­ści utrzy­my­wa­nia aktyw­no­ści fizycz­nej i umy­sło­wej oraz pozy­tyw­nej komu­ni­ka­cji międzyludzkiej
• oka­zy­wa­niu cho­re­mu zain­te­re­so­wa­nia, wspar­cia i akceptacji

Opie­kun w zakre­sie pro­ble­mów zwią­za­nych z:

1. Zabu­rze­nia­mi pamię­ci powinien:

• kil­ka­krot­nie przed­sta­wić się choremu
• przed­mio­ty oso­bi­ste cho­re­go takie jak np. oku­la­ry kłaść w tym samym miej­scu, aby cho­ry nie musiał ich szukać
• usu­wać z oto­cze­nia nad­miar rze­czy, aby cho­ry nie gubił się w poszukiwaniu
• pro­wa­dzić ćwi­cze­nia wspo­ma­ga­ją­ce pamięć przez czę­ste powta­rza­nie nazwi­ska, imie­nia, daty, pory roku, miej­sca w któ­rym się znajduje

2. W zakre­sie pro­ble­mów zwią­za­nych z komu­ni­ko­wa­niem się powinien:

• stwa­rzać odpo­wied­nie warun­ki roz­mo­wy (cisza, spokój)
• mówić spo­koj­nie, powo­li, wyraźnie
• oka­zy­wać cier­pli­wość i życz­li­wość w cza­sie rozmowy
• chwa­lić nawet małe osią­gnię­cia chorego
• pro­wa­dzić roz­mo­wy pro­ste (jeden prze­kaz w tym samym czasie)
• powta­rzać waż­ne informacje
• popie­rać gesta­mi treść wypo­wia­da­nych zdań
• uważ­nie słuchać

3. W zakre­sie pro­ble­mów zwią­za­nych z zabu­rze­nia­mi snu i czu­wa­nia powinien:

• utrzy­my­wać oso­bę w aktyw­no­ści w cią­gu dnia, tak dłu­go, jak to jest tyl­ko możliwe
• ogra­ni­czać picie kawy i moc­nej her­ba­ty zwłasz­cza przed snem
• nie poda­wać zbyt dużo pły­nów wieczorem
• sto­so­wać środ­ki fizycz­ne relak­su­ją­ce (masaż ple­ców, cie­płe kąpiele)
• odpo­wied­nio wcze­śnie przy­go­to­wać pokój do snu (wywie­trzyć, zacią­gnąć zasło­ny, zapew­nić ciszę)

4. Pro­ble­mów zwią­za­nych z nad­mier­ną podejrz­li­wo­ścią, draż­li­wo­ścią oraz gwał­tow­ny­mi reak­cja­mi powinien:

• pró­bo­wać usta­lić źró­dło stresu
• nie draż­nić cho­re­go swo­im zachowaniem
• nie podej­mo­wać dys­ku­sji i nie spie­rać się z chorym
• zacho­wać spo­kój, opa­no­wa­nie i cierpliwość
• nie pona­glać chorego
• sta­rać się odwró­cić jego uwa­gę od rze­czy, któ­re go denerwują
• zacho­wy­wać codzien­ny sta­ły roz­kład zajęć

5. W odnie­sie­niu do pro­ble­mów zwią­za­nych z zabu­rze­nia­mi w przyj­mo­wa­niu pokarmów:

• usta­lić przy­czy­nę trud­no­ści (brak ape­ty­tu, dole­gli­wo­ści bólo­we, zapar­cia, bra­ki w uzębieniu)
• pro­wa­dzić kon­tro­lę ilo­ści przyj­mo­wa­nych posił­ków i płynów
• zapew­nić warun­ki i czas na spo­ży­cie posiłków
• kon­tro­lo­wać masę ciała
• zachę­cać do jedze­nia, a w razie potrze­by kar­mić chorego
• reje­stro­wać wypróżnienia

6. W odnie­sie­niu do pro­ble­mów zwią­za­nych z czyn­no­ścia­mi higienicznymi:

• na bie­żą­co doko­ny­wać oce­ny sta­nu czy­sto­ści skó­ry, bie­li­zny i otoczenia
• poma­gać w czyn­no­ściach higienicznych
• zachę­cać do dba­nia o swój wygląd zewnętrz­ny i higie­nę jamy ustnej

7. W zakre­sie pro­ble­mów zwią­za­nych z nad­mia­rem aktyw­no­ści i ogól­nym niepokojem:

• pro­wa­dzić nad­zór, nie­kie­dy ści­słą obserwację
• oka­zy­wać tro­skę i życzliwość
• zachę­cać do wyko­ny­wa­nia pro­stych czyn­no­ści w ramach tera­pii zajęciowej
• Sto­so­wać tech­ni­ki odprę­ża­ją­ce i uspakajające
• zachę­cać do śpie­wa­nia i słu­cha­nia muzyki
• Pro­po­no­wać aktyw­ne for­my spę­dza­nia czasu
• pro­po­no­wać zaję­cia rucho­we np. spa­ce­ry, pro­ste ćwi­cze­nia gim­na­stycz­ne, drob­ne prace,
• pro­wa­dzić roz­mo­wy z cho­rym o jego życiu i wspo­mnie­niach z przeszłości
• pobu­dzać pamięć cho­re­go poprzez oglą­da­nie obra­zów, zna­nych przed­mio­tów, zdjęć – tera­pia reminiscencyjna
• umoż­li­wiać udział w zaję­ciach pla­stycz­nych – wyra­ża­nie uczuć poprzez sztu­kę kie­dy umie­jęt­no­ści języ­ko­we są osłabione

8. W odnie­sie­niu do pro­ble­mów zwią­za­nych z zapew­nie­niem potrze­by bezpieczeństwa:

• czę­sto infor­mo­wać cho­re­go, gdzie się znaj­du­je i dlaczego
• zabez­pie­czać drzwi wej­ścio­we i okna
• nad­zo­ro­wać w cza­sie spacerów
• unie­moż­li­wiać dostęp do leków, ostrych narzę­dzi i nie­bez­piecz­nych przedmiotów
• czu­wać nad bez­pie­czeń­stwem w cza­sie wyko­ny­wa­nia czyn­no­ści higienicznych
• zna­czyć rze­czy cho­re­go (nazwi­sko, adres, telefon) 

W Pol­sce, podob­nie jak w więk­szo­ści kra­jów na świe­cie, dostęp­ność usług opie­kuń­czych dla osób z demen­cją jest niewystarczająca.

Naj­więk­szym pro­ble­mem jest nadal brak sys­te­mów i stan­dar­dów opie­ki, brak pomo­cy rodzi­nom opie­ku­ją­cym się cho­ry­mi, zbyt mała licz­ba ośrod­ków dla cho­rych, domów dzien­ne­go i cało­do­bo­we­go pobytu.