Pra­cow­nik socjal­ny, a pomoc oso­bie nie­peł­no­spraw­nej inte­lek­tu­al­nie w zna­le­zie­niu zatrudnienia

Zna­czą­cą prze­szko­dą dla oso­by upo­śle­dzo­nej umy­sło­wo w zna­le­zie­niu zatrud­nie­nia jest brak umie­jęt­no­ści peł­ne­go kie­ro­wa­nia swo­im życiem, co pocią­ga za sobą koniecz­ność pomo­cy i opie­ki osób trze­cich. Usta­wa o pomo­cy spo­łecz­nej (Dz.U. 2004 nr 64 poz. 593  z poz. zm.) kwa­li­fi­ku­je m.in. nie­peł­no­spraw­ność inte­lek­tu­al­ną (wcze­śniej uwa­run­ko­wa­ną niskim docho­dem), jako sytu­ację, w któ­rej zacho­dzi koniecz­ność udzie­le­nia pomo­cy. Pomoc udzie­la­na przez pra­cow­ni­ka socjal­ne­go może mieć cha­rak­ter zarów­no finan­so­wy, mate­rial­ny jak i usłu­go­wy. Celem pomo­cy jest likwi­do­wa­nie lub redu­ko­wa­nie sytu­acji pro­ble­mo­wych, a tak­że ogra­ni­cza­nie i mody­fi­ko­wa­nie odczu­wa­nych pro­ble­mów życio­wych, tak­że zwią­za­nych z poszu­ki­wa­niem pra­cy zawodowej.

Pomoc w osią­gnię­ciu suk­ce­su w pra­cy oso­by z upo­śle­dze­niem umy­sło­wym wyma­ga wło­że­nia wie­le wysił­ku. Pra­cow­nik socjal­ny powi­nien zda­wać sobie spra­wę z licz­nych trud­no­ści, któ­re będzie musiał prze­zwy­cię­żyć. Aby reha­bi­li­ta­cja osób nie­peł­no­spraw­nych się uda­ła nie­zbęd­ne są sprzy­ja­ją­ce posta­wy spo­łecz­ne, tj. wie­dza, pozy­tyw­ne nasta­wie­nie emo­cjo­nal­ne i kon­kret­ne dzia­ła­nia. Do zadań pra­cow­ni­ka socjal­ne­go nale­ży więc oba­la­nie ste­reo­ty­pów zwią­za­nych z postrze­ga­niem osób upo­śle­dzo­nych umy­sło­wo. W pierw­szej kolej­no­ści sam powi­nien pozbyć się swo­ich nega­tyw­nych prze­ko­nań. Nie może on uwa­żać, że ludzie z upo­śle­dze­niem umy­sło­wym nie są w sta­nie nicze­go się nauczyć, nie mają zain­te­re­so­wań, talen­tów i nor­mal­nych potrzeb psy­chicz­nych wła­ści­wych dla wie­ku.
W kon­tak­cie z oso­bą nie­peł­no­spraw­ną pra­cow­nik socjal­ny musi pamię­tać o życz­li­wych, peł­nych zro­zu­mie­nia rela­cjach oraz o posza­no­wa­niu jego praw. Waż­ne jest mobi­li­zo­wa­nie do wysił­ku, a tak­że roz­ła­do­wy­wa­nie napię­cia psy­chicz­ne­go oraz utwier­dza­nie w prze­ko­na­niu, że życie ma sens i że war­to podej­mo­wać wysi­łek. Nad­rzęd­ny­mi war­to­ścia­mi wyzna­wa­ny­mi przez pra­cow­ni­ka socjal­ne­go powin­ny być empa­tia, akcep­ta­cja, auten­tycz­ność, a tak­że posza­no­wa­nie god­no­ści ludz­kiej (Ryb­czyń­ska, Olszak-Krzy­ża­now­ska, 1999).

Od pra­cow­ni­ka socjal­ne­go wyma­ga się dogłęb­nej dia­gno­zy swo­je­go klien­ta. Ocze­ku­je się od nie­go twór­cze­go podej­ścia i wytrwa­ło­ści w pozna­wa­niu indy­wi­du­al­nych uzdol­nień i zain­te­re­so­wań kan­dy­da­ta do pra­cy oraz zapla­no­wa­nia odpo­wied­nie­go szko­le­nia, zna­le­zie­nia dla nie­go pra­cy oraz wspar­cia w niej. Istot­ne jest udzie­la­nie nie­zbęd­nych infor­ma­cji zarów­no oso­bie nie­peł­no­spraw­nej inte­lek­tu­al­nie jak i jej rodzi­nie. Nale­ży pamię­tać, że oso­ba upo­śle­dzo­na inte­lek­tu­al­nie jest klien­tem wyma­ga­ją­cym duże­go zaangażowania.

Pra­cow­nik socjal­ny by móc odpo­wied­nio pokie­ro­wać oso­bą nie­peł­no­spraw­ną musi znać rów­nież moż­li­wo­ści jakie ofe­ru­je oso­bie nie­peł­no­spraw­nej inte­lek­tu­al­nie rynek pra­cy i po wstęp­nym roz­po­zna­niu moż­li­wo­ści, kwa­li­fi­ka­cji, zain­te­re­so­wań i pre­fe­ren­cji zawo­do­wych takiej oso­by wyszu­kać odpo­wied­nie­go dla niej miej­sca pra­cy. Waż­na jest też zna­jo­mość ogra­ni­czeń, któ­re wią­żą się z kon­kret­nym rodza­jem zatrudnienia.

Obec­nie zde­cy­do­wa­na więk­szość osób z nie­peł­no­spraw­no­ścią inte­lek­tu­al­ną pra­cu­je w zakła­dach pra­cy chro­nio­nej, zamiast w fir­mach na otwar­tym ryn­ku pra­cy. Nie­ste­ty nawet tym oso­bom z nie­peł­no­spraw­no­ścią inte­lek­tu­al­ną, któ­re są zdol­ne uzy­skać kwa­li­fi­ka­cje i szko­le­nie w warun­kach pra­cy chro­nio­nej, nie zapew­nia się potrzeb­ne­go wspar­cia, by mogły zro­bić kolej­ny, nie­zbęd­ny krok i otrzy­mać zatrud­nie­nie w zwy­kłym zakła­dzie pra­cy (Wapien­nik, 2005). Pra­cow­nik socjal­ny powi­nien więc wpierw szu­kać moż­li­wo­ści pra­cy na otwar­tym ryn­ku, a dopie­ro póź­niej, gdy takiej moż­li­wo­ści nie będzie, zwró­cić się w stro­nę ryn­ku zamknię­te­go. W celu jak naj­lep­sze­go wypeł­nie­nia tego postu­la­tu powi­nien być w sta­łym kon­tak­cie z insty­tu­cja­mi poza­rzą­do­wy­mi, któ­re zaj­mu­ją się wspie­ra­niem osób nie­peł­no­spraw­nych w poszu­ki­wa­niach pra­cy i two­rzą róż­ne­go rodza­ju pro­jek­ty mają­ce im pomóc. Nie moż­na rów­nież zapo­mnieć o roli jaką ma tutaj dorad­ca zawo­do­wy, do któ­re­go rów­nież może skie­ro­wać pra­cow­nik socjal­ny. Jego zada­niem jest dora­dze­nie­czło­wie­ko­wi tak, aby zna­lazł dla sie­bie bar­dziej odpo­wied­nie miej­sce w spo­łe­czeń­stwie, aby życie jego uzy­ska­ło­lep­szą jakość.

Głów­nym celem pra­cy socjal­nej z oso­bą nie­peł­no­spraw­ną inte­lek­tu­al­nie jest dopro­wa­dze­nie do sta­nu, w któ­rym dana oso­ba jest zdol­na do pora­dze­nia sobie w życiu codziennym.Aby zre­ali­zo­wać powyż­szy cel z pra­cow­nik socjal­ny powi­nien pomoc w zna­le­zie­niu zatrud­nie­nia oso­bom nie­peł­no­spraw­nym inte­lek­tu­al­nie, zgod­nie z ich moż­li­wo­ścia­mi psy­cho­fi­zycz­ny­mi i kwa­li­fi­ka­cja­mi zawo­do­wy­mi. Pra­ca dla tych osób jest nie­kwe­stio­no­wa­ną war­to­ścią, któ­ra daje im poczu­cie god­no­ści i zwięk­sza wia­rę we wła­sne moż­li­wo­ści, a tak­że może pomóc im w odna­le­zie­niu swo­je­go miej­sca na zie­mi i pozwa­la na
w mia­rę samo­dziel­ne życie.

Biblio­gra­fia:

1. Ryb­czyń­ska, D., Olszak-Krzy­ża­now­ska, A. (1999). Aksjo­lo­gia pra­cy socjal­nej – wybra­ne zagad­nie­nia. Katowice.
2. Wapien­nik, E. (2005). Pra­wa osób z nie­peł­no­spraw­no­ścią inte­lek­tu­al­ną. Dostęp do edu­ka­cji i zatrud­nie­nia. Pol­ska. Warszawa.