Opi­nia praw­na w spra­wie upraw­nień osób nie­peł­no­spraw­nych w zakre­sie kształ­to­wa­nia cza­su pracy

Pra­wo w zasa­dzie regu­lu­je tyl­ko upraw­nie­nia osób zatrud­nio­nych na pod­sta­wie sto­sun­ku pra­cy, tj. na pod­sta­wie kodek­su pra­cy i innych ustaw z zakre­su pra­wa pracy.

Czas pra­cy, tj. jego wymiar i miej­sce wyko­ny­wa­nia w przy­pad­ku umów cywil­no­praw­nych (umo­wa zle­ce­nia, umo­wa o dzie­ło i inne, np. z zakre­su praw autor­skich) pozo­sta­wio­ne zosta­ły do swo­bod­ne­go ure­gu­lo­wa­nia przez stro­ny umo­wy. Isto­ta umów cywil­no­praw­nych pole­ga na osią­gnię­ciu celu (wyni­ku) zakła­da­ne­go przez stro­ny takiej umowy.

W tym miej­scu nale­ży jed­nak pod­nieść, że sto­sow­nie do art. 22 § 1¹ kodek­su pra­cy sto­sun­kiem pra­cy, a zatem pod­le­ga­ją­cym w peł­nym zakre­sie rygo­rom pra­wa pra­cy, jest każ­da umo­wa, nie­za­leż­nie od jej nazwa­nia, jeże­li rodzaj pra­cy jest okre­ślo­ny, pra­ca ma być wyko­ny­wa­na w miej­scu i w cza­sie wska­za­nym i pod nad­zo­rem zlecającego

Pod­sta­wo­wym aktem regu­lu­ją­cym czas pra­cy są prze­pi­sy kodek­su pra­cy (art. 128 – 151¹²).

Gene­ral­nie, zgod­nie z art. 129 § 2 kp czas pra­cy wyno­si 8 godzin dzien­nie, 40 godzin tygo­dnio­wo w okre­sie roz­li­cze­nio­wym wyno­szą­cym nie wię­cej niż 4 miesiące.

Inny czas pra­cy moż­na regu­lo­wać w zależ­no­ści od warun­ków (np. rol­nic­two,) lub cha­rak­te­ru pra­cy (pra­ca w trans­por­cie, przy pilnowaniu).

Przed­mio­tem opi­nii są odstęp­stwa wyraź­nie okre­ślo­ne w odnie­sie­niu do osób niepełnosprawnych.

A korzy­stać z odmien­ne­go ure­gu­lo­wa­nia cza­su pra­cy nie­zbęd­ne jest uzna­nie za oso­bę nie­peł­no­spraw­ną przez ZUS lub przez powia­to­wy zespół ds. orze­ka­nia o niepełnosprawności.

Oso­ba nie­peł­no­spraw­na, lecz nie posia­da­ją­ca orze­cze­nia, może korzy­stać z przy­wi­le­jów tyl­ko na pod­sta­wie jed­no­cze­sne­go: orze­cze­nia leka­rza (w tym leka­rza medy­cy­ny pra­cy) i zgo­dy pracodawcy.

Bez wska­za­nia lekar­skie­go pra­co­daw­ca nie ma obo­wiąz­ku odmien­ne­go usta­la­nia cza­su pra­cy w odnie­sie­niu do takich osób.

W zakre­sie usta­la­nia cza­su pra­cy osób nie­peł­no­spraw­nych pod­sta­wo­wym aktem praw­nym jest usta­wa z dnia 27.08.1997 r o reha­bi­li­ta­cji zawo­do­wej i spo­łecz­nej oraz zatrud­nie­niu osób nie­peł­no­spraw­nych (tekst jed­no­li­ty Dz. U. z 2011 r Nr 127, poz. 721 z późn. zm.), zwa­na dalej „usta­wą”.

Zgod­nie z art. 8 usta­wy „reha­bi­li­ta­cja zawo­do­wa ma na celu uła­twie­nie oso­bie nie­peł­no­spraw­nej uzy­ska­nie i utrzy­ma­nie odpo­wied­nie­go zatrud­nie­nia i awan­su zawodowego…”

Czas pra­cy oso­by nie­peł­no­spraw­nej nie może prze­kra­czać 8 godzin na dobę i 40 godzin tygo­dnio­wo, a zali­czo­na do znacz­ne­go lub umiar­ko­wa­ne­go stop­nia nie­peł­no­spraw­no­ści – 7 godzin dzien­nie i 35 godzin tygodniowo.

Na wnio­sek leka­rza prze­pro­wa­dza­ją­ce­go bada­nia pro­fi­lak­tycz­ne (leka­rza medy­cy­ny pra­cy), a w razie bra­ku takie­go leka­rza — leka­rza spra­wu­ją­ce­go opie­kę nad taką oso­bą — wyda zaświad­cze­nie o celo­wo­ści sto­so­wa­nia skró­co­nej nor­my cza­su pracy.

Ozna­cza to, że poza orze­cze­niem o nie­peł­no­spraw­no­ści (w stop­niu znacz­nym lub umiar­ko­wa­nym) każ­do­ra­zo­wo o skró­ce­niu cza­su pra­cy decy­du­je lekarz, jeże­li widzi taką potrze­bę (uza­sad­nio­ną sta­nem zdro­wia, rodza­jem pra­cy i zagro­że­nia­mi ze stro­ny warun­ków pracy).

Samo orze­cze­nie o nie­peł­no­spraw­no­ści nie decy­du­je o skró­ce­niu cza­su pracy.

Nie wol­no nato­miast zatrud­niać oso­by nie­peł­no­spraw­nej (nie­za­leż­nie od stop­nia nie­peł­no­spraw­no­ści) zatrud­niać w godzi­nach noc­nych i w godzi­nach nad­licz­bo­wych (art. 15 ust. 3 ustawy).

Ogra­ni­czeń tych nie sto­su­je się do osób nie­peł­no­spraw­nych zatrud­nio­nych przy pil­no­wa­niu i w osób wobec któ­rych, na ich wnio­sek, na takie zatrud­nie­nie wyra­zi zgo­dę lekarz.

Obni­że­nie cza­su pra­cy nie może powo­do­wać ogra­ni­cze­nia wyna­gro­dze­nia (art. 18 usta­wy), co ozna­cza dla pra­co­daw­cy koniecz­ność usta­la­nia staw­ki godzi­no­wej (tygo­dnio­wej, mie­sięcz­nej) wyna­gro­dze­nia według obni­żo­ne­go cza­su pracy.

Oso­ba nie­peł­no­spraw­na, nie­za­leż­nie o przerw w pra­cy okre­ślo­nych regu­la­mi­nem pra­cy lub ukła­dem zbio­ro­wym pra­cy, ma pra­wo do dodat­ko­wej prze­rwy w pra­cy, wyno­szą­cej 15 minut, na gim­na­sty­kę uspraw­nia­ją­cą. Dodat­ko­wa prze­rwa nie obni­ża wyna­gro­dze­nia (art. 17 ustawy).

Nie­za­leż­nie od dodat­ko­wych upraw­nień w zakre­sie cza­su pra­cy oso­ba nie­peł­no­spraw­na ma pra­wo do dodat­ko­wych urlo­pów i zwol­nień z pracy.

Po prze­pra­co­wa­niu roku, od dnia zali­cze­nia do stop­nia znacz­ne­go lub umiar­ko­wa­ne­go stop­nia nie­peł­no­spraw­no­ści — oso­bie nie­peł­no­spraw­nej przy­słu­gu­je pra­wo do dodat­ko­we­go urlo­pu wypo­czyn­ko­we­go w wymia­rze 10 dni robo­czych w roku kalen­da­rzo­wym (art. 19 ust. 1 ustawy).

Do okre­su tego wli­cza się każ­dy okres zatrud­nie­nia, rów­nież u róż­nych pracodawców.

Jeże­li oso­ba nie­peł­no­spraw­na naby­wa pra­wo do urlo­pu wypo­czyn­ko­we­go ponad 26 dni robo­czych lub do urlo­pu dodat­ko­we­go z innych tytu­łów – urlop dodat­ko­wy z tytu­łu nie­peł­no­spraw­no­ści nie przy­słu­gu­je, chy­ba że urlop dodat­ko­wy z tytu­łów innych niż nie­peł­no­spraw­ność jest niż­szy niż 10 dni. W takim przy­pad­ku oso­bie nie­peł­no­spraw­nej przy­słu­gu­je urlop dodat­ko­wy 10 dni z tytu­łu nie­peł­no­spraw­no­ści (art. 19 ust. 1 i ust. 3 ustawy).

Oso­bie nie­peł­no­spraw­nej zali­czo­nej do znacz­ne­go lub umiar­ko­wa­ne­go stop­nia nie­peł­no­spraw­no­ści (art. 20 usta­wy) przy­słu­gu­je do 21 dni rocz­nie (łącz­nie) zwol­nień na :

• - tur­nu­sy rehabilitacyjne,
• - bada­nia specjalistyczne,
• - zabie­gi lecz­ni­cze i usprawniające,
• - uzy­ska­nie zaopa­trze­nia orto­pe­dycz­ne­go lub napra­wę tych przedmiotów.

Wyna­gro­dze­nie za te zwol­nie­nia pra­co­daw­ca obli­cza jak za urlop wypoczynkowy.

W tym miej­scu nale­ży zazna­czyć, że odstęp­stwa od zwy­kłych praw pra­cow­ni­czych zwią­za­nych z cza­sem pra­cy i z pra­wem do urlo­pów i zwol­nień z zasa­dy nie obcią­ża kosz­tów dzia­łal­no­ści gospo­dar­czej pracodawcy.

Obo­wią­zu­ją­ce prze­pi­sy, m.in. powo­ła­na usta­wa, dają moż­li­wość refun­da­cji pra­co­daw­cy zwięk­szo­nych kosz­tów zatrud­nie­nia osób niepełnosprawnych

Opra­co­wał:  mgr Michał Geciów, rad­ca prawny.