OŁDZRY­CHÓW

W mie­ście i jego oko­li­cach doko­na­no wie­lu odkryć arche­olo­gicz­nych — nale­żą do nich dwie osa­dy z epo­ki kamien­nej oraz dwie z okre­su halsz­tac­kie­go wraz z cmen­ta­rzy­skiem. Nazwy Ołdrzy­cho­wa [łaciń­ska (Ulri­ci vil­la – 1310 r.) i nie­miec­ka (Uller­sch­durf – 1233 r., póź­niej Ullers­dorf)] ujaw­nia­ją praw­do­po­dob­nie imię zasadź­cy na pra­wie nie­miec­kim – Ulri­cha. Od 1411 r. przez czte­ry stu­le­cia Ołdrzy­chów wcho­dził w skład wło­ści klasz­to­ru mag­da­le­nek z Nowo­grodź­ca. W tym cza­sie jego miesz­kań­cy doświad­cza­li wie­lu nie­szczęść: najaz­du husy­tów, zara­zy, woj­ny 30-let­niej, wojen ślą­skich i napo­le­oń­skich. Do 1815 r. Ołdrzy­chów był miej­sco­wo­ścią gra­nicz­ną (po stro­nie sak­soń­skiej). W oko­li­cach Ołdrzy­cho­wa od daw­na eks­plo­ato­wa­ne były pia­skow­ce oraz iły. Te pierw­sze posłu­ży­ły m.in. do napra­wy wież wro­cław­skiej kate­dry, dru­gie nato­miast zaś sta­no­wi­ły surow­ce do wyro­bu cera­mi­ki w samym Ołdrzy­cho­wie, a tak­że w innych miej­sco­wo­ściach ślą­skich, w Wiel­ko­pol­sce, a nawet w Pru­sach Wschodnich.

W 1904 r. wybu­do­wa­no sta­lo­wy most kole­jo­wy nad Kwi­są na tra­sie ze Lwów­ka Śl. do Nowo­grodź­ca i dalej do Zebrzy­do­wej. Krót­ko po II woj­nie świa­to­wej miej­sco­wość nazy­wa­no Oldrzy­chów lub Uli­nów. Ołdrzy­chow­ski kościół para­fial­ny św. Miko­ła­ja wzmian­ko­wa­ny jest już w doku­men­tach pocho­dzą­cych z począt­ku XIV w. W obec­nej for­mie pocho­dzi on z I poło­wy XIX w., wznie­sio­ny na wzór świą­ty­ni ist­nie­ją­cej wcze­śniej (wie­żę wybu­do­wa­no w latach 1711–1712). Ze sta­rej świą­ty­ni pocho­dzi zapew­ne rene­san­so­wy ołtarz, znaj­du­ją­cy się w pomiesz­cze­niu pod wie­żą, oraz czę­ścio­wo zamu­ro­wa­ny gotyc­ki por­tal w połu­dnio­wej ścia­nie kościo­ła. Obok pod pomni­ko­wą lipą umiej­sco­wio­no w XIX w. tzw. kamień ofiar­ny, mają­cy pocho­dzić jesz­cze z cza­sów pogań­skich, a przy­wie­zio­ny z jed­ne­go z pobli­skich wzgórz.

Dooko­ła kościo­ła roz­po­ście­ra się cmen­tarz oto­czo­ny kamien­nym murem. Po pół­noc­nej stro­nie kościo­ła stoi nie­wiel­ki, ale bar­dzo ład­ny budy­nek gospo­dar­czy (przed­po­grze­bo­wy), wyko­na­ny z deko­ra­cyj­nych, barw­nych cegieł klin­kie­ro­wych. Po wewnętrz­nej stro­nie muru cmen­tar­ne­go zacho­wa­ło się wie­le ponie­miec­kich nagrob­ków, głów­nie z XIX w. a wśród nich nagro­bek Jose­fa Her­se­la (1831–1904) oraz jego żony i syno­wej. J. Her­sel był wła­ści­cie­lem kopal­ni iłu, a tak­że zało­ży­cie­lem (w 1864 r.) miej­sco­wej fabry­ki wyro­bów cera­micz­nych, dzi­siej­szej klin­kier­ni fir­my „Jopek”.

W Ołdrzy­cho­wie zacho­wał się ory­gi­nal­ny słup milo­wy (dystan­so- wy) pocz­ty saskiej z 1725 r. Infor­mu­je on o odle­gło­ściach z Ołdrzy­cho­wa do waż­niej­szych miej­sco­wo­ści, poło­żo­nych przy tra­sie wio­dą-cej z Lip­ska przez Zgo­rze­lec do Wro­cła­wia, w tym przy­pad­ku do Luba­nia oraz Bole­sław­ca i Nowogrodźca.

God­nym zacho­wa­nia i ochro­ny obiek­tem jest klin­kier­nia J. Her­se­la (obec­nie fir­my „Jopek”). Sta­no­wi ona duży kom­pleks budyn­ków, pie­ców i komi­nów, wznie­sio­nych z wytwa­rza­nej tu nie­gdyś barw­nej cegły klin­kie­ro­wej. Do tej pory zacho­wa­ło się wie­le uni­kal­nych, cera­micz­nych ele­men­tów ozdob­nych w ścia­nach budyn­ków klin­kier­ni, a tak­że wie­lu domów w Ołdrzy­cho­wie i jego oko­li­cy. Naj­pięk­niej­szym przy­kła­dem takie­go kolo­ro­we­go, nie­mal baj­ko­we­go domu jest budy­nek przy ul. Ołdrzy­chow­skiej 29, jak twier­dzą miesz­kań­cy Ołdrzy­cho­wa, dom nale­żą­cy nie­gdyś do Jose­fa Her­se­la. Ołdrzy­chów może się poszczy­cić naj­więk­szą ilo­ścią zacho­wa­nych i naj­pięk­niej­szy­mi doma­mi wznie­sio­ny­mi z barw­nych cegieł klin­kie­ro­wych w całej oko­li­cy. nie­mal co dru­gi dom ma tu przy­naj­mniej „szla­czek” uło­żo­ny z kolo­ro­wych cegieł. nie­rzad­ko doty­czy to tak­że zabu­do­wań gospo­dar­czych. Wie­lu zagro­dom towa­rzy­szą tu krzy­że bądź kaplicz­ki, obec­nie coraz czę­ściej odna­wia­ne przez mieszkańców.

Opra­co­wa­ła MJ