Park wraz z otuliną jest terenem o niezwykle bogatej historii. Zachowało się tu wiele obiektów przeszłości świadczących o bogactwie kulturowym i artystycznym tego obszaru. Sztuka tego regionu chociaż nosi cechy charakterystyczne dla całego Dolnego Śląska, nie mniej jednak posiada swoją odrębną specyfikę, związaną z dużym nasyceniem drewnianym budownictwem szachulcowym, budownictwem murowanym, mieszczańskim i rezydencjonalnym (wraz z założeniami parkowymi) oraz występowaniem licznych krzyży i kapliczek przydrożnych.
Obszar Parku od średniowiecza należał do księstwa świdnicko-jaworskiego. Najstarsze zapiski kronikarskie odnoszą się do trzech miast. Dwóch, znajdujących się na styku z terenami Parku — Jeleniej Góry i Lwówka Śląskiego oraz jednego, centralnie położonego w Parku — Wlenia. W północnej części Jeleniej Góry położone jest Wzgórze Krzywoustego, na którym według zapisków kronikarskich znajduje się grodzisko pochodzące z XI w.
Historia Wlenia sięga X i XI wieku, kiedy na pobliskim wzgórzu powstał gródek plemienny Bobrzan (X w.), a później jedna z najstarszych na Śląsku kasztelanii (XI w.). Średniowiecznym pochodzeniem charakteryzuje się również większość osad wiejskich, przeważnie z łańcuchowym typem układu przestrzennego. Do najcenniejszych obiektów gotyckiego budownictwa świeckiego należą: założenie zamkowe na Górze Zamkowej koło Wlenia oraz rycerska wieża mieszkalna w Siedlęcinie (z unikalnymi XIV-wiecznymi malowidłami ściennymi o tematyce dworskiej).
Charakterystyczne dla krajobrazu kulturowego są kamienne krzyże pokutne pochodzące głównie z XIV-XVI wieku, stawiane przez przestępcę na miejscu zbrodni, będące osobliwymi pomnikami średniowiecznego prawa. Znajdują się one w Czernicy, Kleczy, Pławnej, Nielestnie, Strzyżowcu oraz we Wleniu. Z okresu renesansu pochodzą założenia dworskie w Maciejowcu, Płakowicach i Dębowym Gaju, a relikty renesansowe zachowały się w pałacach w Nielestnie, Czernicy i Wleniu (przebudowane w XVIII i XIX wieku).
Barok reprezentują świątynie poewangelickie w Siedlęcinie i Marczowie oraz w Pławnej i Bystrzycy. Rezydencjonalne budownictwo świeckie to pałace: na Wleńskim Gródku i w Przeździedzy oraz nieliczne mieszczańskie kamieniczki we Wleniu. Z okresu klasycyzmu i późniejszego na uwagę zasługuje pałac w Maciejowcu oraz ratusz we Wleniu. Cennymi obiektami są założenia pałacowo-parkowe w: Maciejowcu, Dębowym Gaju, Przeździedzy, Nielestnie oraz na Wleńskim Gródku (Wleń). Największą powierzchnię zajmuje park obok pałacu w Maciejowcu (28,96 ha).
Interesujące są tereny spacerowo-wypoczynkowe w okolicach Borowego Jaru i Wzgórza Krzywoustego (z wieżą widokową z 1911 r.) w Jeleniej Górze, które już w XIX w. stanowiły wielką atrakcję dla mieszkańców tego miasta.
Niezwykle cenne są inżynierskie obiekty wodne, wybudowane na Bobrze w początkach XX w. Służą one ochronie przeciwpowodziowej i celom energetycznym. Są to zapory: w Siedlęcinie (1924/25; Jezioro Modre), we Wrzeszczynie (1926/27; Jezioro Wrzeszczyńskie) i — najstarsza, olbrzymia zapora w Pilchowicach (1904/12; Jezioro Pilchowickie) oraz elektrownie wodne — licząc kolejno od Jeleniej Góry: Bobrowice III, Bobrowice I, Bobrowice II, Wrzeszczyn, Pilchowice I i Pilchowice II. Z Bobrem wiąże się wybudowanie jazów wodnych (10 szt.), paru mostów kolejowych i drogowych oraz kilku młynów. W pracach budowlanych uczestniczyły firmy hydrotechniczne i elektrotechniczne o znaczących osiągnięciach i doświadczeniu: J. M. Voith, Briegleb Hansen, Sachsenwerk, Siemens Schuckert Werke i Allgemeine Elektrizitäts Gesellschaft.
Uruchomienie w dolinie Bobru, niezwykle atrakcyjnej linii kolejowej — z Jeleniej Góry do Lwówka Śląskiego (28 września 1909 r.) związane było z wydrążeniem — na tak krótkim odcinku — 3 tuneli: pod górą Czyżyk (dł. 187 m; 1907 r.); między stacjami Pilchowice i Nielestno (dł. 154 m; 1909 r.) oraz między stacjami Nielestno i Wleń (dł. 320 m; 1909 r.). Dziś wszystkie te obiekty są wyjątkowymi zabytkami „otwartego” muzeum techniki.
Ogółem w rejestrze Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków ujętych jest 46 obiektów zabytkowych (35 — Park, 11 – otulina). W Parku i otulinie zachowało się wiele miejsc działalności człowieka, pochodzącej z wczesnych okresów historycznych. Spotykamy ślady jego obecności od epoki kamienia aż do średniowiecza. Zachowały się również pozostałości osad i cmentarzysk łużyckich w rejonie Dębowego Gaju, Mojesza, Pieszkowa, Płakowic, Pławnej i Wlenia, miejsca kultowe w rejonie Płakowic, wczesnośredniowieczne grodziska w Marczowie, Wleniu i Jeleniej Górze oraz ślady eksploatacji złota (rejon Płakowic, Kleczy i Łupków) i osadnictwa górniczego (Dworek, Płakowice, Mojesz i Sobota).
Opracowała MJ