Jak wyglą­da skar­ga na brak dostępności?

Od ponad roku w pol­skim pra­wie funk­cjo­nu­je insty­tu­cja skar­gi na brak dostęp­no­ści. Moż­na by się spo­dzie­wać, że skar­gi tego typu, przy­naj­mniej w pierw­szych mie­sią­cach, będą wpły­wać lawi­no­wo. Tym­cza­sem Pań­stwo­wy Fun­dusz Reha­bi­li­ta­cji Osób Nie­peł­no­spraw­nych odno­to­wał wpływ zale­d­wie 40 skarg na brak dostęp­no­ści.  Pro­blem tkwi w nie do koń­ca zro­zu­mia­łej pro­ce­du­rze. Zło­że­nie skar­gi powin­no być poprze­dzo­ne wnio­skiem o zapew­nie­nie dostępności.

Usta­wa z 19 lip­ca 2019 r. o zapew­nie­niu dostęp­no­ści oso­bom ze szcze­gól­ny­mi potrze­ba­mi wska­zu­je, że Każ­dy, bez koniecz­no­ści wyka­za­nia inte­re­su praw­ne­go lub fak­tycz­ne­go, ma pra­wo poin­for­mo­wać pod­miot publicz­ny o bra­ku dostęp­no­ści archi­tek­to­nicz­nej lub informacyjno-komunikacyjnej.

Od 20 wrze­śnia 2019 roku pod­mio­ty publicz­ne mają obo­wią­zek zapew­nie­nia dostęp­no­ści oso­bom ze szcze­gól­ny­mi potrze­ba­mi. W 2021 roku weszły w życie prze­pi­sy, któ­re umoż­li­wia­ją sko­rzy­sta­nie z pra­wa do dostęp­no­ści poprzez skła­da­nie skarg i wnio­sków o zapew­nie­nie dostęp­no­ści – wyja­śnia Sta­ni­sław Schu­bert, pre­zes Kar­ko­no­skie­go Sej­mi­ku Osób Nie­peł­no­spraw­nych – Temu obo­wiąz­ko­wi pod­le­ga­ją m.in. mini­ster­stwa i urzę­dy cen­tral­ne, urzę­dy miast i gmin, urzę­dy powia­to­we, szko­ły publicz­ne, pań­stwo­we szpi­ta­le i przy­chod­nie i pla­ców­ki pocz­to­we czy dwor­ce a tak­że prze­strze­nie publicz­ne, chod­ni­ki, przej­ścia dla pie­szych.  Pod­mio­tów pod­le­ga­ją­cych pod usta­wę o zapew­nie­niu dostęp­no­ści jest ponad 65 tysię­cy – podkreśla.

Dzię­ki prze­pi­som, o któ­rych mówi Sta­ni­sław Schu­bert, oby­wa­te­le uzy­ska­li trzy narzę­dzia: infor­ma­cję o bra­ku dostęp­no­ści, wnio­sek o zapew­nie­nie dostęp­no­ści i skar­gę na brak dostęp­no­ści. Infor­ma­cja słu­ży przede wszyst­kim zawia­do­mie­niu pod­mio­tu publicz­ne­go o tym, że nie każ­dy może z nie­go sko­rzy­stać w rów­nym stop­niu. Taką infor­ma­cję do pod­mio­tu publicz­ne­go może zło­żyć każ­dy. Wnio­sek o zapew­nie­niu dostęp­no­ści i skar­ga na jej brak to broń więk­sze­go kalibru.

Pra­wo do zło­że­nia wnio­sku przy­słu­gu­je oso­bie ze spe­cjal­ny­mi potrze­ba­mi lub jej przed­sta­wi­cie­lo­wi usta­wo­we­mu. Moż­na go zło­żyć w sytu­acji, gdy naru­szo­ny jest inte­res fak­tycz­ny. Na przy­kład, gdy chce­my wypo­ży­czyć książ­kę z biblio­te­ki, któ­rej budy­nek jest nie­do­stęp­ny albo, gdy nie może­my udać się w podróż z powo­du nie­do­stęp­no­ści dwor­ca – tłu­ma­czy Sta­ni­sław Schu­bert. – Wnio­sek nale­ży zło­żyć w pod­mio­cie, któ­ry nie zapew­nia dostęp­no­ści swo­ich usług, np. w szko­le czy urzę­dzie mia­sta. Na zapew­nie­nie dostęp­no­ści pod­miot ten ma wów­czas 14 dni. Moż­na to wydłu­żyć do 2 mie­się­cy. Po upły­wie tego cza­su pod­miot publicz­ny musi poin­for­mo­wać, kie­dy i w jaki spo­sób zapew­ni dostępność.

Jeśli pod­miot nie zapew­ni dostęp­no­ści albo wca­le nie odpo­wie na wnio­sek, oso­ba ze spe­cjal­ny­mi potrze­ba­mi może zło­żyć skar­gę na brak dostęp­no­ści do Pre­ze­sa Zarzą­du PFRON. Moż­na to zro­bić w cią­gu 30 dni od upły­wu ter­mi­nu zapew­nie­nia dostęp­no­ści lub otrzy­ma­nia zawia­do­mie­nia o nie­moż­no­ści zapew­nie­nia dostęp­no­ści. Po roz­pa­trze­niu skar­gi, Pre­zes PFRON w dro­dze decy­zji naka­zu­je zapew­nie­nie dostęp­no­ści lub nakła­da karę finan­so­wą na zaskar­ża­ny pod­miot publicz­ny, któ­ra może wynieść nawet 50 tys. zł.

Kar­ko­no­ski Sej­mik Osób Nie­peł­no­spraw­nych zaj­mu­je się sze­ro­ko rozu­mia­ną dostęp­no­ścią, pra­cu­je­my na rzecz osób z nie­peł­no­spraw­no­ścia­mi. Poma­ga­my insty­tu­cjom publicz­nym w zapew­nie­niu dostęp­no­ści m.in. poprzez audy­ty dostęp­no­ści budyn­ków publicz­nych ale tak­że szko­leń i przy­go­to­wa­niu mate­ria­łów w tek­ście łatwym do czy­ta­nia i zro­zu­mie­nia ETR – powie­dział Sta­ni­sław Schubert.

W naszym spo­łe­czeń­stwie wciąż widać brak wie­dzy o dostęp­no­ści. Są róż­ne­go rodza­ju oba­wy o to, jak zapew­nić dostęp­ność, w jed­nost­kach publicz­nych bra­ku­je Koor­dy­na­to­rów ds. dostęp­no­ści lub ich funk­cję peł­nią oso­by z przy­pad­ku nie posia­da­ją­ce wie­dzy z zakre­su zapew­nie­nia dostęp­no­ści dla osób ze szcze­gól­ny­mi potrze­ba­mi – zazna­cza Sta­ni­sław Schubert.

Obec­nie trwa­ją pra­ce nad nową usta­wą, któ­ra uła­twi dostęp­ność do róż­ne­go rodza­ju usług i rze­czy. Jest to następ­ny krok, któ­ry będzie dawał prze­wa­gę kon­ku­ren­cyj­ną naszym przed­się­bior­stwom. Będzie otwie­rał je na potrze­by osób ze spe­cjal­ny­mi potrze­ba­mi, ale tak­że czy­nił nasz kraj bar­dziej dostęp­nym dla wszystkich.

Euro­pej­ski Akt o Dostęp­no­ści, czy­li dyrek­ty­wa w spra­wie wymo­gów dostęp­no­ści pro­duk­tów i usług, to pierw­sza tak hory­zon­tal­na i kom­plek­so­wa regu­la­cja unij­na w dzie­dzi­nie dostęp­no­ści. Łączy w sobie aspekt spo­łecz­ny, biz­ne­so­wy oraz tech­no­lo­gicz­ny. Obej­mu­je swym zasię­giem już nie tyl­ko pod­mio­ty sek­to­ra pań­stwo­we­go, ale rów­nież przed­się­bior­ców pry­wat­nych. Usta­wa, któ­ra wdro­ży EAA do pra­wa pol­skie­go zacznie obo­wią­zy­wać od czerw­ca 2025 roku. EAA ma przy­czy­nić się do popra­wy dostęp­no­ści wybra­nych pro­duk­tów i usług dla wszyst­kich użyt­kow­ni­ków. Wpły­nie na usu­wa­nie barier dla swo­bod­ne­go prze­pły­wu dostęp­nych pro­duk­tów i usług poprzez wpro­wa­dze­nie jed­no­li­tych wymo­gów dostęp­no­ści na tere­nie całej Unii Europejskiej.