NIE­PEŁ­NO­SPRAW­NI W UNII EUROPEJSKIEJ

Rezo­lu­cja Rady Euro­py w spra­wie wyrów­ny­wa­nia szans nie­peł­no­spraw­nych znów aktualna.

Rok 2013 został ogło­szo­ny przez Komi­sję Euro­pej­ską Euro­pej­skim rokiem oby­wa­te­li. W tym roku na tere­nie całej Unii Euro­pej­skiej odbę­dą się dzie­siąt­ki kon­fe­ren­cji debat oraz innych pro­jek­tów poświę­co­nych tema­ty­ce praw oby­wa­te­li UE. Jest to poję­cie wciąż enig­ma­tycz­ne i nie­jed­no­znacz­ne. Okre­śle­nie praw oby­wa­te­li UE czy­li spre­cy­zo­wa­nie ich zakre­su oraz rela­cji z regu­la­cja­mi praw­ny­mi poszcze­gól­nych kra­jów wspól­no­ty jest nie­zwy­kle trud­nym zada­niem. Powsta­ło wie­le doku­men­tów, któ­re pró­bo­wa­ły ująć to poję­cie w wymia­rze praktycznym.

W ramach Euro­pej­skie­go Roku Oby­wa­te­li pla­no­wa­ne są m.in. róż­ne dzia­ła­nia dla wzmoc­nie­nia sys­te­mu infor­ma­cji na temat praw oby­wa­te­li UE, któ­re­go waż­nym ele­men­tem są m.in. wie­lo­ję­zycz­ne por­ta­le inter­ne­to­we „Euro­pe Direct” i „Two­ja Euro­pa”. Wyko­rzy­sta­nie nowych tech­no­lo­gii, zwłasz­cza infor­ma­cyj­no-komu­ni­ka­cyj­nych, dla reali­za­cji praw wyni­ka­ją­cych zarów­no z oby­wa­tel­stwa UE, jak i z oby­wa­tel­stwa kra­jo­we­go, ma szcze­gól­ne zna­cze­nie w odnie­sie­niu do osób niepełnosprawnych. 

Tym kwe­stiom poświę­ci­ła dużo uwa­gi Rada Euro­py już ponad deka­dę temu. Spra­wie dąże­nia do peł­ne­go oby­wa­tel­stwa osób nie­peł­no­spraw­nych poprzez nowe tech­no­lo­gie sprzy­ja­ją­ce włą­cze­niu spo­łecz­ne­mu poświę­co­na zosta­ła Rezo­lu­cja przy­ję­ta przez Komi­tet Mini­strów Rady Euro­py w paź­dzier­ni­ku 2001 roku. 

W rezo­lu­cji pod­kre­ślo­na zosta­ła rola, jaką peł­ni sto­so­wa­nie zasa­dy „pro­jek­to­wa­nia dla wszyst­kich” w zapew­nia­niu dostęp­no­ści dla osób nie­peł­no­spraw­nych, któ­ra jest koniecz­na dla umoż­li­wie­nia korzy­sta­nia przez te oso­by z przy­słu­gu­ją­cych im praw.

Rezo­lu­cja mia­ła na celu okre­śle­nie ramo­wych kie­run­ków dzia­łań dla państw Unii Euro­pej­skiej w zakre­sie umoż­li­wie­nia korzy­sta­nia z peł­ni praw oby­wa­tel­skich oso­bom nie­peł­no­spraw­nym. Ponie­waż w dzi­siej­szym spo­łe­czeń­stwie moż­li­wość uzy­ski­wa­nia dostę­pu i korzy­sta­nia z zasto­so­wań tech­no­lo­gii jest warun­kiem osią­gnię­cia wymie­nio­nych powy­żej celów, do odpo­wie­dzial­no­ści i obo­wiąz­ku spo­łe­czeń­stwa nale­ży zapew­nie­nie rów­ne­go dostę­pu do zasto­so­wań tech­no­lo­gii każ­dej oso­bie, nie­za­leż­nie od jej wie­ku, płci lub spraw­no­ści. Aby zapew­nić rów­ność szans w zakre­sie peł­ne­go i aktyw­ne­go uczest­ni­cze­nia w życiu spo­łe­czeń­stwa, nale­ży stwo­rzyć każ­de­mu moż­li­wość korzy­sta­nia z zasto­so­wań tech­no­lo­gii, dostę­pu do nich i uży­wa­nia ich w spo­sób tak nie­za­leż­ny i w tak rów­nym stop­niu co inni, jak jest to moż­li­we, nawet gdy­by cza­sa­mi potrzeb­ne były szcze­gól­ne mody­fi­ka­cje lub rozwiązania.

Opi­sa­ne poni­żej szcze­gól­ne zasa­dy i odpo­wie­dzi na wio­dą­ce pyta­nia ode­gra­ją decy­du­ją­cą rolę w usta­le­niu, czy oso­by nie­peł­no­spraw­ne sko­rzy­sta­ją z licz­nych moż­li­wo­ści, jakie stwa­rza­ją nowe tech­no­lo­gie, czy też zosta­ną wyklu­czo­ne z korzy­sta­nia z tego poten­cja­łu z uwa­gi na nowo­two­rzo­ne prze­szko­dy. Te szcze­gó­ło­we zasa­dy i wio­dą­ce pyta­nia powin­ny być uwzględ­nia­ne obec­nie i w przy­szło­ści w odnie­sie­niu do wszyst­kich pro­duk­tów, powszech­nych usług, sys­te­mów oraz tech­no­lo­gii wspo­ma­ga­ją­cej dla osób nie­peł­no­spraw­nych, we wszyst­kich sfe­rach życia. Obsza­ra­mi poli­ty­ki szcze­gól­ne­go zna­cze­nia są: spra­wy dzie­ci i edu­ka­cja, porad­nic­two zawo­do­we i szko­le­nie, zatrud­nie­nie, inte­gra­cja spo­łecz­na i śro­do­wi­sko, medy­cy­na, bada­nia i roz­wój oraz szko­le­nia osób uczest­ni­czą­cych w pro­ce­sie reha­bi­li­ta­cji i inte­gra­cji osób niepełnosprawnych.

1. Moż­li­wość uzy­ska­nia — Czy to ist­nie­je? Czy moż­na to uzy­skać?
2. Dostęp­ność — Czy jest to osią­gal­ne, przy­stęp­ne, wygod­ne?
3. Łatwość uży­cia — Czy jest to funk­cjo­nal­ne, prak­tycz­ne, zro­zu­mia­łe, łatwe w obsłu­dze i moż­li­we do zasto­so­wa­nia?
4. Przy­stęp­ność ceno­wa — Czy moż­na pokryć wyda­tek?
5. Świa­do­mość — Czy użyt­kow­ni­cy i inne pod­mio­ty, któ­rych to doty­czy, wie­dzą o ist­nie­niu pro­duk­tu lub usłu­gi?
6. Sto­sow­ność i atrak­cyj­ność — Czy jest to odpo­wied­nie, dopa­so­wa­ne i zachę­ca­ją­ce?
7. Moż­li­wość dosto­so­wy­wa­nia — Czy moż­na to dosto­so­wać?
8. Kom­pa­ty­bil­ność — Czy moż­na z tego korzy­stać razem z inny­mi sto­sow­ny­mi produktami?

Nowe tech­no­lo­gie powin­ny sta­no­wić inte­gral­ną część cało­ści szko­le­nia zawo­do­we­go osób nie­peł­no­spraw­nych, tak by pro­wa­dzi­ło to do zwięk­sza­nia umie­jęt­no­ści i kwa­li­fi­ka­cji umoż­li­wia­ją­cych szko­lo­nym przy­stę­po­wa­nie do dal­szych pro­gra­mów szko­le­nio­wych i edu­ka­cyj­nych, jak rów­nież do zwięk­sze­nia moż­li­wo­ści zatrud­nie­nia. Wspie­ra­nie szko­lo­nych osób nie­peł­no­spraw­nych w korzy­sta­niu z nowych tech­no­lo­gii powin­no być inte­gral­ną czę­ścią wszyst­kich pro­gra­mów przy­go­to­wań do zawo­du i szko­le­nia zawodowego.

Inno­wa­cje tech­no­lo­gicz­ne powin­ny być wyko­rzy­sty­wa­ne do umoż­li­wia­nia oso­bom nie­peł­no­spraw­nym uzy­ski­wa­nia lub utrzy­my­wa­nia zatrud­nie­nia oraz roz­wo­ju karie­ry zawo­do­wej. Roz­po­wszech­nia­nie tech­no­lo­gii zwią­za­nych z nie­peł­no­spraw­no­ścią oraz odpo­wied­niej wie­dzy o moż­li­wo­ściach wyko­rzy­sty­wa­nia nowych tech­no­lo­gii w miej­scu pra­cy powin­no być zasad­ni­czym prio­ry­te­tem; powin­no się to łączyć z kam­pa­nia­mi pod­no­szą­cy­mi świa­do­mość wśród pracodawców.

Oma­wia­na rezo­lu­cja defi­niu­je rów­nież ogól­ne kie­run­ki roz­wo­ju wspar­cia dla nie­peł­no­spraw­nych w takich dzie­dzi­nach jak reha­bi­li­ta­cja medycz­na, Inte­gra­cja spo­łecz­na-śro­do­wi­sko­wa, roz­wój e‑administracji, wspar­cie zatrud­nie­nia oraz akty­wi­za­cja zawo­do­wa. Jed­nak w tych dzie­dzi­nach doku­ment ten nie róż­ni się prak­tycz­nie w żaden spo­sób od podob­nych aktów wyda­wa­nych w poszcze­gól­nych pań­stwach euro­pej­skich czy par­la­men­cie euro­pej­skim. Nale­ży pamię­tać że od sło­wa do czy jest dale­ka dro­ga. Jed­nak jak poka­zu­je histo­ria, spo­ra część rezo­lu­cji Rady Euro­py mia­ła swo­je odbi­cie w aktyw­nych dzia­ła­niach poszcze­gól­nych państw i two­rzo­nym przez nie pra­wie. Efek­ty oma­wia­nej rezo­lu­cji odbi­ły się na dzia­ła­niach podej­mo­wa­nych przez rzą­dy Austrii, Nie­miec, Bel­gii oraz państw skan­dy­naw­skich. Jed­nak apli­ka­cja zało­żeń tej­że rezo­lu­cji w kra­jach Euro­py środ­ko­wej jest w począt­ku­ją­cej fazie.

Marek Ste­in­hoff — Traczewski