Gry­fów Śląski

Cho­ciaż według kro­ni­ka­rzy korze­ni Gry­fo­wa Ślą­skie­go nale­ży szu­kać jesz­cze w X wie­ku, kie­dy na skrzy­żo­wa­niu ist­nie­ją­cych szla­ków han­dlo­wych ist­nia­ła już spo­ra osa­da, zacho­wa­ne doku­men­ty łączą począt­ki mia­sta z księ­ciem Bole­sła­wem Wyso­kim. Nazwę mia­sta wywo­dzo­no od moż­ne­go rodu ślą­skie­go Gry­fi­tów, któ­ry odgry­wał waż­ną rolę na Ślą­sku aż do bitwy pod Legni­cą. W prze­szło­ści mia­sto i oko­licz­ne wio­ski sil­nie zwią­za­ne były z rodem Schaf­fgot­schów rezy­du­ją­cych na zam­ku Gryf od pierw­szych lat XV wieku.

      W doku­men­tach z roku 1249 Gry­fów wymie­nio­ny jest jako osa­da han­dlo­wa nad Kwi­są. Pra­wa miej­skie na wzór Lwów­ka Ślą­skie­go wraz z inny­mi przy­wi­le­ja­mi otrzy­mał w roku 1354. Patry­cjat miej­ski dostał pra­wo wybo­ru bur­mi­strza, rad­nych i ław­ni­ków. Posia­da­li oni wol­ność jurys­dyk­cji w spra­wach kry­mi­nal­nych. Uzy­ska­no wte­dy tak­że zezwo­le­nie na pod­wyż­sze­nie murów obron­nych i wież. Co tydzień w sobo­tę odby­wał się w mie­ście targ, ist­niał tutaj tak­że wol­ny targ sol­ny, oraz jar­mar­ki orga­ni­zo­wa­ne w dzień patro­na miej­sco­we­go kościoła.

      Na począt­ku XV wie­ku Gry­fów Ślą­ski sta­je się wła­sno­ścią Schaf­fgot­schów z zam­ku Gryf. W latach 1427 – 1431 zapi­sa­ły się w histo­rii mia­sta roz­ru­chy wywo­ła­ne prze­ni­ka­niem na Śląsk idei husyc­kich. W tym cza­sie bie­do­ta znisz­czy­ła w spo­rym stop­niu doby­tek patry­cju­szy i budow­le sakral­ne. W poło­wie lat trzy­dzie­stych XV wie­ku, po stłu­mie­niu roz­ru­chów reli­gij­nych przy­stą­pio­no do odbu­do­wy mia­sta. W tym okre­sie nęka­ją Gry­fów klę­ski żywio­ło­we: powo­dzie w latach 1431 i 1469, oraz wiel­ki pożar, któ­ry w roku 1472 stra­wił nie­mal całe miasto.

      Okres sta­bi­li­za­cji i roz­wo­ju tkac­twa lnia­ne­go prze­ży­wa Gry­fów w XVI wie­ku; w roku 1537 Fer­dy­nand I przy­znał mia­stu pra­wo do dorocz­ne­go tar­gu płót­nem. W tym samym cza­sie bur­mistrz Mate­usz Rothe zapo­cząt­ko­wał han­del płót­nem z mia­sta­mi zachod­nich Nie­miec i Nider­lan­da­mi. Od XVI Gry­fów stał się głów­nym ośrod­kiem tkac­twa dla Pogó­rza Izer­skie­go tra­cąc to zna­cze­nie dopie­ro po woj­nie trzy­dzie­sto­let­niej. Na prze­ło­mie XVI i XVII wie­ku pra­co­wa­ło tutaj ponad 100 mistrzów płóciennictwa.

      Wzrost zamoż­no­ści prze­ja­wiał się mię­dzy inny­mi tak­że roz­bu­do­wą mia­sta. W 1512 r. ukoń­czo­no budo­wę kościo­ła para­fial­ne­go i ple­ba­nii, obok wznie­sio­no szko­łę a cmen­tarz prze­nie­sio­no za Bra­mę Lubań­ską. W 1524 r. zbu­rzo­no sta­ry ratusz i wybu­do­wa­no nowy. W jego piw­ni­cach zna­la­zła miej­sce win­ni­ca, dwa kra­my sol­ne i waga miej­ska. Powsta­ły nowe kamie­ni­ce i przed­mie­ście przed bra­mą kościelną.

      Okres pro­spe­ri­ty zaha­mo­wał wiel­ki pożar z 1603 r. oraz powo­dzie w latach 1608- 1613. Kolej­ne poża­ry wybu­cha­ły w Gry­fo­wie pod­czas woj­ny trzy­dzie­sto­let­niej w latach 1624 — 1634, kie­dy przy­pad­ko­wo spa­lo­no całe mia­sto pod­czas walk ze Szwe­da­mi. Znisz­czo­ny został ratusz, bro­war, kościół, szko­ła i 107 domów mieszkalnych.

      Po zakoń­cze­niu woj­ny trzy­dzie­stej, podob­nie jak w innych miej­sco­wo­ściach Ślą­ska zapi­sa­ły się w histo­rii Gry­fo­wa dzia­ła­nia reka­to­li­za­cyj­ne — w 1654 roku ode­bra­no pro­te­stan­tom miej­sco­wy kościół. Wybu­do­wa­li oni wte­dy w Wie­ży po dru­gie stro­nie Kwi­sy, już na tere­nie Sak­so­nii nową świą­ty­nię, co dla pomy­sło­daw­ców tej inwe­sty­cji ozna­cza­ło dal­sze repre­sje i wyda­le­nie z miasta.

      Kolej­ny okres roz­wo­ju Gry­fów prze­ży­wa na prze­ło­mie wie­ków XVII i XVIII , a zwią­za­ny jest on z roz­wo­jem pro­duk­cji płót­na i han­dlu. W roku1755 Gry­fów przy­stą­pił do Sto­wa­rzy­sze­nia Kup­ców Lnia­nych z Kamien­nej Góry, Jele­niej Góry oraz Kowar. Okres pro­spe­ri­ty prze­ry­wa­ją dopie­ro woj­ny ślą­skie, po zakoń­cze­niu któ­rych nastą­pił kry­zys w han­dlu płót­nem, a bun­ty miej­sco­wych tka­czy zosta­ły krwa­wo stłu­mio­ne przez władze.

      W roku 1783 pod­czas roz­ru­chów wybuchł pożar, któ­ry stra­wił znacz­ną część mia­sta wraz z bro­wa­rem, sło­dow­nią, budyn­kiem para­fial­nym i ponad set­ką kamie­nic miesz­czań­skich. Miesz­kań­com Gry­fo­wa moc­no dało się we zna­ki rów­nież uciąż­li­we kwa­te­ro­wa­nie wojsk w cza­sie wojen napo­le­oń­skich, kie­dy w roku 1813 Fran­cu­zi wysa­dzi­li most na Kwi­sie. Wio­sna ludów w Gry­fo­wie zbie­gła się z nie­uro­dza­jem i przy­nio­sła roz­ru­chy spo­łecz­ne spo­wo­do­wa­ne gło­dem. Stłu­mio­no je przy pomo­cy wojska.

      W roku 1865 Gry­fów otrzy­mał połą­cze­nie kole­jo­we z Jele­nią Górą i Zgo­rzel­cem, nie­znacz­nie póź­niej póź­niej z Lwów­kiem Ślą­skim i Mir­skiem, co dało mia­stu szan­sę dal­sze­go rozwoju.

      Obie woj­ny świa­to­we szczę­śli­wie omi­nę­ły Gry­fów. Na począt­ku mają 1945 roku mia­sto zaję­te zosta­ło przez Armię Czer­wo­ną i w pierw­szych powo­jen­nych latach nosi­ło nazwę Gry­fo­gó­ra lub Gry­fio­gó­ra. Oby­dwie nazwy nie przy­ję­ły się jed­nak i od koń­ca lat 40-tych dwu­dzie­ste­go wie­ku mia­sto funk­cjo­nu­je jako Gry­fów Śląski.

      Po woj­nie mia­sto roz­wi­ja­ło się się jako ośro­dek prze­my­sło­wo – rol­ni­czy. W ostat­nich latach zazna­czył się jed­nak wyraź­nie upa­dek prze­my­słu przy jed­no­cze­snej trans­for­ma­cji oko­licz­nych gospo­darstw rol­nych. Jed­no­cze­śnie, w opar­ciu o atrak­cyj­ne poło­że­nie i licz­ne, zacho­wa­ne w nie­złym sta­nie zabyt­ki, wzro­sła rola Gry­fo­wa jako jako gmi­ny turystycznej.