Co mają zro­bić rodzi­ce dziec­ka z nie­peł­no­spraw­no­ścią, któ­re prze­ży­wa kry­zys psy­chicz­ny, kie­dy skoń­czy 18 lat? RPO pisze o bra­ku wspar­cia pań­stwa w takiej sytuacji

Dziec­ko ze stwier­dzo­ną nie­peł­no­spraw­no­ścią inte­lek­tu­al­ną było hospi­ta­li­zo­wa­ne na oddzia­łach pedia­trycz­nych i psy­chia­trycz­nych kil­ka­dzie­siąt razy z uwa­gi na pró­by samo­bój­cze, agre­syw­ne zacho­wa­nia i groź­by stwa­rza­ją­ce zagro­że­nie tak­że dla osób postronnych 

Sąd zde­cy­do­wał o umiesz­cze­niu tej mło­dej oso­by w Kra­jo­wym Ośrod­ku Psy­chia­trii Sądo­wej dla Nie­let­nich, jed­nak po skoń­cze­niu 18 lat zosta­nie ona auto­ma­tycz­nie zwol­nio­na z zakładu 

Mat­ka nie jest w sta­nie zapew­nić dziec­ku odpo­wied­niej opie­ki i wspar­cia, a z chwi­lą osią­gnię­cia peł­no­let­no­ści sys­tem tra­ci z pola widze­nia doro­słe nie­peł­no­spraw­ne dziec­ko, nie­za­leż­nie od jego fak­tycz­nej sytu­acji i sta­nu psychicznego 

Kie­dy dziec­ko z nie­peł­no­spraw­no­ścią, któ­re prze­ży­wa kry­zys psy­chicz­ny, koń­czy 18 lat pozba­wia­ne jest sys­te­mo­we­go wspar­cia ze stro­ny pań­stwa. Tym­cza­sem po opusz­cze­niu pla­ców­ki lecz­ni­czej dla nie­let­nich nadal wyma­ga prze­cież kom­plek­so­we­go i spe­cja­li­stycz­ne­go wspar­cia, a rodzi­na czę­sto nie jest w sta­nie zapew­nić sto­sow­nej opie­ki i terapii.

Dla­te­go Rzecz­nik zwró­cił się w tej spra­wie do mini­ster rodzi­ny. W wystą­pie­niu wska­zał, że pol­skie pra­wo nie prze­wi­du­je współ­dzia­ła­nia szpi­ta­la, sądu, orga­nów pomo­cy spo­łecz­nej i rodziców/opiekunów na rzecz zapew­nie­nia oso­bie potrze­bu­ją­cej spe­cja­li­stycz­ne­go wspar­cia i tera­pii. Zwol­nie­nie peł­no­let­niej oso­byz pla­ców­ki zaj­mu­ją­cej się dziec­kiem w kry­zy­sie psy­chicz­nym nie nie­sie za sobą żad­nej ofer­ty dla rodzi­ca, któ­ry ocze­ku­je wspar­cia w dal­szej opie­ce nad doro­słym dziec­kiem. Brak jest w sys­te­mie jed­nost­ki, któ­ra w takiej sytu­acji prze­ję­ła­by w sytu­acjach koniecz­nych, potwier­dzo­nych np. opi­nią medycz­ną, kon­ty­nu­ację pro­ce­su lecze­nia i tera­pii oraz edukacji.

Roli tej nie speł­nia ofer­ta pla­có­wek i rodzin zastęp­czych pro­wa­dzo­nych na pod­sta­wie usta­wy o wspie­ra­niu rodzi­ny i sys­te­mie pie­czy zastęp­czej, gdyż są one dedy­ko­wa­ne dzie­ciom do uzy­ska­nia peł­no­let­no­ści, a star­si wycho­wan­ko­wie prze­by­wa­ją w pie­czy zastęp­czej tyl­ko do zakoń­cze­nia pro­ce­su edu­ka­cji. Ponad­to, nie­do­sta­tecz­na jest wciąż licz­ba miesz­kań chro­nio­nych dedy­ko­wa­nych oso­bom z zabu­rze­nia­mi psy­chicz­ny­mi. Ogra­ni­cza to dostęp do kom­plek­so­we­go wspar­cia osób, któ­re trwa­le lub przej­ścio­wo mają pro­ble­my z samo­dziel­nym funk­cjo­no­wa­niem w śro­do­wi­sku i powin­ny być nie­zwłocz­nie obję­te taką pomocą.

Tro­ska rodzi­ców o swe dzie­ci, o ich przy­szłość w sytu­acji, gdy są pozo­sta­wie­ni sami z pro­ble­mem bez współ­pra­cy ze stro­ny dzie­ci, powo­du­je, że się­ga­ją do meto­dy osta­tecz­nej — wystą­pie­nia o ubez­wła­sno­wol­nie­nie w celu spra­wo­wa­nia w spo­sób ade­kwat­ny do potrzeb opie­ki. Tym­cza­sem w opi­nii Rzecz­ni­ka insty­tu­cja ubez­wła­sno­wol­nie­nia, jako insty­tu­cja zastęp­cze­go podej­mo­wa­nia decy­zji, powin­na zostać znie­sio­na i zastą­pio­na sys­te­mem wspie­ra­ne­go podej­mo­wa­nia decyzji.

RPO przy­po­mniał rów­nież, że nie­sie­nie pomo­cy rodzi­nie prze­ży­wa­ją­cej trud­no­ści w wypeł­nia­niu funk­cji opie­kuń­czo-wycho­waw­czych to naj­istot­niej­sze zada­nie sze­ro­ko rozu­mia­ne­go sys­te­mu opie­ki. Art. 71 ust. 1 Kon­sty­tu­cji gwa­ran­tu­je uwzględ­nie­nie dobra rodzi­ny w poli­ty­ce pań­stwa, jak też szcze­gól­ną pomoc rodzi­nom znaj­du­ją­cym się w trud­nej sytu­acji mate­rial­nej i spo­łecz­nej. Tak wyzna­czo­ny stan­dard pomo­cy rodzi­nie, w któ­rej wystę­pu­je nie­peł­no­spraw­ność wzmac­nia nor­ma zawar­ta w art. 69 Konstytucji.

W oce­nie Rzecz­ni­ka ist­nie­ją­cy sys­tem opie­ki i wspar­cia dla osób z nie­peł­no­spraw­no­ścią i ich rodzin nie odpo­wia­da potrze­bom spo­łecz­nym, sprzy­ja łama­niu praw czło­wie­ka i pozo­sta­wia oso­by naj­bar­dziej potrze­bu­ją­ce i ich rodzi­ny w poczu­ciu bez­rad­no­ści. Dla­te­go w wystą­pie­niu do mini­ster rodzi­ny RPO pod­kre­śla koniecz­ność wypra­co­wa­nia spój­nych sys­te­mo­wo roz­wią­zań, któ­re pozwo­lą zabez­pie­czyć dobro nie­peł­no­spraw­ne­go mło­de­go czło­wie­ka i będą sta­no­wić wspar­cie dla rodzi­ny, bez koniecz­no­ści inge­ro­wa­nia w sfe­rę praw pod­mio­to­wych osób z niepełnosprawnością. 

ZA: https://www.rpo.gov.pl/pl/content/co-maja-zrobic-rodzice-dziecka-z-niepelnosprawnoscia-ktore-przezywa-kryzys-psychiczny