Przygotowywana reforma urzędów pracy i metod walki z bezrobociem nabiera bardziej konkretnych kształtów. Wiadomo już, jakie założenia spełnić mają zmiany ustawodawcze. Znacznie trudniej powiedzieć o praktycznym wymiarze tych propozycji.
Propozycje zmian przygotowane przez Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej zostały zawarte w projekcie założeń projektu ustawy o zmianie ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy oraz niektórych innych ustaw. Uporządkowano je w osiem punktów, których najbardziej interesujące fragmenty pozwolimy sobie wytłuścić poniżej i do których krótki komentarz przedstawimy na końcu tekstu.
1. Poprawa efektywności działania urzędów pracy ma nastąpić poprzez:
— zwiększenie roli województwa w polityce rynku pracy, w szczególności poprzez zlecanie wybranym podmiotom zewnętrznym usług aktywizacyjnych dla grup bezrobotnych wskazanych przez ministra pracy, wdrażanie regionalnych programów łagodzenia skutków bezrobocia i badanie poziomu satysfakcji klientów powiatowych urzędów pracy;
— redefinicję zadań Centrów Informacji i Planowania Kariery Zawodowej WUP;
— zmianę sposobu dystrybucji środków Funduszu Pracy (FP);
— zmianę algorytmu ustalania kwot środków FP na finansowanie programów na rzecz promocji zatrudnienia, łagodzenia skutków bezrobocia i aktywizacji zawodowej w województwie – uwzględniającą w szczególności efektywność działań aktywizacyjnych urzędów pracy;
— uzależnienie środków na wynagrodzenia pracowników urzędów pracy od efektów działania urzędów pracy;
— angażowanie środków FP w realizację projektów aktywizacji bezrobotnych ze środków unijnych;
— zwiększenie roli partnerów społecznych w procesie zarządzania środkami FP, programowania i monitorowania polityki rynku pracy, w szczególności poprzez utworzenie wojewódzkich i powiatowych rad rynku pracy w miejsce dotychczasowych rad zatrudnienia.
2. Poprawa jakości usług świadczonych bezrobotnym stosownie do ich potrzeb będzie realizowana w szczególności poprzez:
- profilowanie bezrobotnych powiązane z uelastycznieniem stosowania usług i instrumentów rynku pracy;
— poprawę standardów działania urzędów pracy, w szczególności poprzez odbiurokratyzowanie niektórych działań;
— integrację usług: poradnictwo i informacja zawodowa oraz pomoc w aktywnym poszukiwaniu pracy;
— zlecanie usług aktywizacyjnych wyłonionym podmiotom zewnętrznym;
— zacieśnienie współpracy powiatowych urzędów pracy z gminami.
3. Nowe narzędzia wspierające tworzenie miejsc pracy i powrót do zatrudnienia osób bezrobotnych, w tym dla powracających na rynek pracy po przerwie związanej z wychowywaniem dziecka, obejmujące:
- granty na telepracę przeznaczone dla zatrudniających w takiej właśnie formie bezrobotnych rodziców powracających na rynek pracy (wychowujących co najmniej jedno dziecko w wieku do 6 lat oraz bezrobotnych, którzy zrezygnowali z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej z uwagi na konieczność sprawowania opieki nad osobą zależną i z tego tytułu otrzymywali świadczenie pielęgnacyjne;
— świadczenie aktywizacyjne przyznawane z FP za zatrudnienie skierowanych przez urząd pracy bezrobotnych powracających na rynek pracy w analogicznych okolicznościach jak te opisane powyżej;
— pożyczki z FP na utworzenie stanowiska pracy lub podjęcie działalności gospodarczej;
— poręczenia udzielane przez BGK w ramach środków FP;
— trójstronne umowy szkoleniowe;
— programy regionalne.
4. Wsparcie zatrudnienia młodych pracowników mające formę:
- nowych instrumentów wspierających zatrudnienie młodych ludzi na rynku pracy;
— zwolnienia z obowiązku opłacania składek na FP oraz Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowników;
— refundację składek na ubezpieczenie społeczne za bezrobotnych podejmujących pierwszą pracę.
5. Wsparcie pracodawców zatrudniających długotrwale bezrobotnych w wieku 50+.
6. Utworzenie Krajowego Funduszu Szkoleniowego.
7. Zmiany w zakresie dostępu cudzoziemców do rynku pracy.
8. Liczne zmiany o charakterze porządkowym.
Co można powiedzieć o tych propozycjach? Uwaga zwraca fakt, że aż dwukrotnie pojawia się wątek wykorzystania do konkretnych działań aktywizacyjnych podmiotów zewnętrznych, czyli w tym przypadku – prywatnych i/lub pozarządowych instytucji rynku pracy. A dodatkowo partnerzy społeczni, czyli związki zawodowe, organizacje pracodawców, przedstawiciele samorządów i organizacji społecznych, mają być zaangażowani w proces zarządzania środkami FP.
Jeszcze częściej powracał temat oceny pracy urzędów pracy: z jednej strony badana ma być satysfakcja klientów, z drugiej – skuteczność pomagania powracającym na rynek pracy. Dodatkowo, od wspomnianej skuteczności zależeć mają w jakimś stopniu wynagrodzenia pracowników urzędu. Trudno nie docenić tych pomysłów, które z jednej strony wykorzystują istniejące struktury, know how i zasoby (podmiotów zewnętrznych), z drugiej tworzą rynkowe bodźce dla urzędów i urzędników.
Projekt wspomina także z jednej strony profilowanie bezrobotnych według ich potrzeb, o czym kierownictwo MPiPS wspominało już wielokrotnie, z drugiej – o z integrowaniu działań związanych z aktywizacją, czyli unikaniu sytuacji, gdy doradztwo działa zupełnie w oderwaniu od wyszukiwania ofert, a szkolenia nie mają związku z sytuacją na rynku pracy. PUP‑y i WUP‑y mają przy tym pracować lepiej, odciążone obowiązkami biurokratycznymi. Takim zmianom można tylko przyklasnąć.
Cieszy zwrócenie uwagi na problemy osób, które wracają na rynek pracy po okresie opieki nad małymi dziećmi lub osobami wymagającymi takiej opieki. Jak i młodych ludzi szukającymi dopiero pierwszej pracy. Nie najgorszą koncepcją są pożyczki z FP i poręczenia – w ten sposób ten sam kapitał będzie pracował wielokrotnie, pomagając tworzyć więcej nowych miejsc pracy niż w przypadku bezzwrotnego wsparcia. Fundusz Szkoleniowy chwalą już nawet organizacje pracodawców np. Pracodawcy RP – może on stanowić realne wsparcie dla inwestowania w kompetencje pracowników.
Nie wiadomo, jakie zmiany resort chce przeforsować odnośnie dostępu cudzoziemców do rynku pracy. Jeśli pojawia się utrudnienia, może to być zła wiadomość dla przedsiębiorców działających w branżach tradycyjnie (i legalnie) zatrudniających pracowników spoza Polski.
Ostateczna ocena zmian polityki rynku pracy zależała będzie od szczegółów każdego z ośmiu elementów projektu, który znamy obecnie jedynie w zarysach. Każda pojedyncza propozycja może być bowiem zarówno pożyteczna, jak i szkodliwa, jeśli zostanie wprowadzona bez drobiazgowego zastanowienia się nad jej konsekwencjami – krótko i długoterminowymi.