CIE­SZYN — ZARYS DZIE­JÓW MIA­STA (Część dru­ga — Góra Zam­ko­wa; powsta­nie miasta)

Zda­niem bada­czy histo­rii Cie­szy­na, wszyst­ko wska­zu­je, że zaląż­kiem dzi­siej­sze­go mia­sta jest Góra Zam­ko­wa, oraz sło­wiań­ski gród we wsi Podo­bo­ra, sta­no­wią­cej obec­nie część Koco­bę­dza w Repu­bli­ce Cze­skiej zwa­ne­go “Sta­rym Cie­szy­nem” Ze wzglę­du na dobre wła­ści­wo­ści obron­ne wzgó­rze było zasie­dla­ne już od cza­sów sta­ro­żyt­nych (naj­star­sze śla­dy osad­nic­twa się­ga­ją VI ‑V w. p.n.e. ) Sta­łe osad­nic­two poja­wi­ło się na wzgó­rzu w X wie­ku, co zwią­za­ne było ze znisz­cze­niem pobli­skie­go gro­du Gołę­szy­ców zwa­ne­go Sta­rym Cie­szy­nem. Osa­da na Górze Zam­ko­wej słu­ży­ła praw­do­po­dob­nie jako zaple­cze dla odbu­do­wy­wa­ne­go gro­dzi­ska, jed­nak wkrót­ce sama zyska­ła na zna­cze­niu, bowiem jesz­cze w X wie­ku prze­kształ­ci­ła się w gród obron­ny. W poło­wie XI wie­ku lub oko­ło 1180 roku zbu­do­wa­no tu pierw­szy obiekt sakral­ny — romań­ską rotun­dę, któ­ra prze­trwa­ła do dzi­siaj i jest jed­nym z naj­star­szych zabyt­ków archi­tek­tu­ry polskiej.

Bada­nia arche­olo­gicz­ne wska­zu­ją, że gród szyb­ko się roz­ra­stał i w krót­kim cza­sie prze­jął funk­cje gro­dzi­ska w Sta­rym Cie­szy­nie, któ­re osta­tecz­nie opu­sto­sza­ło na prze­ło­mie XI i XII wie­ku. Roz­ra­sta­ło się też pod­gro­dzie, a całość zosta­ła po raz pierw­szy wymie­nio­na w bul­li papie­ża Hadria­na IV w 1155 roku jako Tes­sin, cho­ciaż wie­lu histo­ry­ków uwa­ża, że Cie­szyn ) był już wymie­nia­ny sto pięć­dzie­siąt lat wcze­śniej w doku­men­tach doty­czą­cych powsta­nia biskup­stwa wro­cław­skie­go w roku 1000. Praw­do­po­dob­nie jesz­cze w I poło­wie XII wie­ku Cie­szyn urósł do ran­gi kasz­te­la­nii, a sie­dzi­bą kasz­te­la­na był drew­nia­ny zamek na Górze Zam­ko­wej. Ist­nie­ją­ca w tym miej­scu rotun­da peł­ni­ła funk­cję kapli­cy zam­ko­wej, a do 1240 roku była też kościo­łem para­fial­nym Cie­szy­na Pra­wa miej­skie Cie­szyn otrzy­mał oko­ło roku 1220, a w dwa­dzie­ścia lat póĽniej zbu­do­wa­no w mie­ście kościół para­fial­ny, z dzia­ła­ją­cą przy nim szkołą.

Po podzia­le Księ­stwa Opol­sko-Raci­bor­skie­go oko­ło 1282 roku, a następ­nie Księ­stwa Raci­bor­skie­go w roku 1290 r., Cie­szyn został sto­li­cą Księ­stwa Cie­szyń­skie­go, a pierw­szym księ­ciem cie­szyń­skim został Miesz­ko, zało­ży­ciel linii Pia­stów cie­szyń­skich. Jako sto­li­ca księ­stwa Cie­szyn nadal zdo­by­wał na zna­cze­niu i roz­bu­do­wy­wał się, a cie­szyń­ski zamek stał się w tym cza­sie sie­dzi­bą książęcą.

Wybit­ny ksią­żę cie­szyń­ski Prze­my­sław I Noszak w 1374 nadał Cie­szy­no­wi nowe pra­wa miej­skie na wzór Wro­cła­wia i roz­ka­zał w miej­sce drew­nia­nej budow­li wznieś muro­wa­ny zamek, któ­ry sta­le roz­bu­do­wy­wa­no, aż z upły­wem cza­su osią­gnął poka­Ľne roz­mia­ry i zajął całe wzgó­rze. Z tego też okre­su pocho­dzi zacho­wa­na do dzi­siaj gotyc­ka wie­ża, zwa­na Wie­żą Pia­stow­ską. Wte­dy też powo­ła­no urząd bur­mi­strza (pierw­szy zna­ny bur­mistrz to Miko­łaj Gise­ler) i radę miej­ską, dla któ­rych zbu­do­wa­no ratusz przy utwo­rzo­nym ryn­ku (dzi­siej­szy Sta­ry Targ). Praw­do­po­dob­nie już w tym okre­sie dzia­łał też miej­ski szpi­tal. Ówcze­śnie Cie­szyn był jed­nym z naj­waż­niej­szych i naj­więk­szych miast śląska.

Kolej­ny gwał­tow­ny roz­wój mia­sto prze­ży­ło za pano­wa­nia księ­cia Kazi­mie­rza II, któ­ry w 1496 roku prze­niósł rynek na obec­ne miej­sce, oto­czył mia­sto kamien­ny­mi mura­mi obron­ny­mi i powo­łał sąd ziemski.

Obec­nie Góra Zam­ko­wa w Cie­szy­nie, to nie­wiel­kie wznie­sie­nie o stro­mych zbo­czach, poło­żo­ne w cen­trum mia­sta, nad rze­ką Olzą, tuż przy gra­ni­cy z Repu­bli­ką Cze­ską. Na wzgó­rzu ist­nie­je sze­reg zabyt­ko­wych budow­li oraz roman­tycz­ny park z wie­lo­ma pomni­ka­mi przyrody.

Szy­mon Wałachowski