PRA­WO JAZ­DY DLA OSO­BY NIEPEŁNOSPRAWNEJ

Dla­cze­go głu­chy ma pła­cić za tłu­ma­cza języ­ka migo­we­go na egza­mi­nie na pra­wo jaz­dy ? Rzecz­nik Praw Oby­wa­tel­skich pani prof. Ire­na Lipo­wicz zwró­ci­ła się do mini­stra trans­por­tu oraz Peł­no­moc­ni­ka Rzą­du do Spraw Osób Nie­peł­no­spraw­nych w spra­wie dys­kry­mi­no­wa­nia osób nie­sły­szą­cych i sła­bo­sły­szą­cych, któ­re muszą z wła­snej kie­sze­ni opła­cać tłu­ma­cza języ­ka migo­we­go pod­czas egza­mi­nu na pra­wo jazdy.

      Do Rzecz­ni­ka Praw Oby­wa­tel­skich docie­ra­ją infor­ma­cje doty­czą­ce sytu­acji osób nie­peł­no­spraw­nych, na któ­re prze­pi­sy obec­nie obo­wią­zu­ją­ce­go roz­po­rzą­dze­nia Mini­stra Trans­por­tu Budow­nic­twa i Gospo­dar­ki Mor­skiej z dnia 13 lip­ca 2012 r. w spra­wie egza­mi­no­wa­nia osób ubie­ga­ją­cych się o upraw­nia­nia do kie­ro­wa­nia pojaz­da­mi, szko­le­nia, egza­mi­no­wa­nia i uzy­ski­wa­nia upraw­nień przez egza­mi­na­to­rów oraz wzo­rów doku­men­tów sto­so­wa­nych w tych spra­wach (Dz. U. z 2012 r., poz. 995), w § 13 ust. 1 pkt 4 nakła­da­ją obo­wią­zek zapew­nie­nia na potrze­by prze­pro­wa­dze­nia egza­mi­nu obec­no­ści tłu­ma­cza języ­ka migo­we­go, tłu­ma­cza sys­te­mu języ­ko­wo-migo­we­go lub środ­ków wspie­ra­ją­cych komu­ni­ko­wa­nie się, jeże­li oso­ba egza­mi­no­wa­na jest oso­bą, o któ­rej mowa w art. 2 ust. 1 pkt 1 usta­wy z dnia 19 sierp­nia 2011 r. o języ­ku migo­wym i innych środ­kach komu­ni­ko­wa­nia się (Dz. U. Nr 209, poz. 1243).

      Rzecz­nik zwra­ca uwa­gę, że takie prze­pi­sy wyda­ją się być dys­kry­mi­nu­ją­ce i sprzecz­ne z art. 2 oraz 32 Kon­sty­tu­cji RP. Przez dys­kry­mi­na­cję bez­po­śred­nią rozu­mie się sytu­ację, w któ­rej oso­ba fizycz­na m.in. ze wzglę­du na nie­peł­no­spraw­ność jest trak­to­wa­na mniej korzyst­nie niż jest, była lub była­by trak­to­wa­na inna oso­ba w porów­ny­wal­nej sytu­acji. W zakre­sie zasad prze­pro­wa­dza­nia egza­mi­nu pań­stwo­we­go na pra­wo jaz­dy odmien­ny spo­sób trak­to­wa­nia osób nie­peł­no­spraw­nych, w tym przy­pad­ku osób głu­cho­nie­mych i sła­bo­sły­szą­cych jest fak­tem, dla któ­re­go brak jest wystar­cza­ją­cych prze­sła­nek i uza­sad­nie­nia. Rzecz w tym, że to oso­ba głu­cha ma sobie zapew­nić i opła­cić tłu­ma­cza języ­ka migo­we­go pod­czas egza­mi­nu na pra­wo jaz­dy, a jest to egza­min państwowy.

      Rzecz­nik przy­po­mi­na, że usta­wa z dnia 3 grud­nia 2010 r. o wdro­że­niu nie­któ­rych prze­pi­sów Unii Euro­pej­skiej w zakre­sie rów­ne­go trak­to­wa­nia (Dz.U. Nr254, poz. 1700), a dokład­nie art. 8 zaka­zu­je się nie­rów­ne­go trak­to­wa­nia osób fizycz­nych, m.in. ze wzglę­du na nie­peł­no­spraw­ność w zakre­sie podej­mo­wa­nia kształ­ce­nia zawo­do­we­go, w tym dokształ­ce­nia, dosko­na­le­nia i prze­kwa­li­fi­ko­wa­nia zawo­do­we­go. Zakres powo­ła­ne­go prze­pi­su obej­mu­je bez wąt­pie­nia usłu­gi szko­le­nia w zakre­sie uzy­ska­nia pra­wa jaz­dy, któ­re­go posia­da­nie sta­no­wi obec­nie jeden z pod­sta­wo­wych wymo­gów, jakie sta­wia się kan­dy­da­tom do pracy.

      RPO wnio­sku­je zatem do mini­stra trans­por­tu o zmia­nę dys­kry­mi­nu­ją­ce­go pra­wa – dokład­nie zmia­ny prze­pi­su § 13 ust. 1 pkt 4 roz­po­rzą­dze­nia Mini­stra Trans­por­tu, Budow­nic­twa i Gospo­dar­ki Mor­skiej z dnia 13 lip­ca lip­ca 2012 r. w spra­wie egza­mi­no­wa­nia osób ubie­ga­ją­cych się o upraw­nia­nia do kie­ro­wa­nia pojaz­da­mi, szko­le­nia, egza­mi­no­wa­nia i uzy­ski­wa­nia upraw­nień przez egza­mi­na­to­rów oraz wzo­rów doku­men­tów sto­so­wa­nych w tych sprawach.

      W opi­sy­wa­nej spra­wie , Rzecz­nik Praw Oby­wa­tel­skich prof. Lipo­wicz zwró­ci­ła się rów­nież do Jaro­sła­wa Dudy, Peł­no­moc­ni­ka Rzą­du do Spraw Osób Nie­peł­no­spraw­nych. W piśmie do Mini­stra Dudy RPO pisze, że w zakre­sie popra­wy warun­ków komu­ni­ka­cji osób głu­cho­nie­mych i sła­bo­sły­szą­cych z oto­cze­niem mia­ła być usta­wa z dnia 19 sierp­nia 2011 r. o języ­ku migo­wym i innych środ­kach komu­ni­ko­wa­nia się (Dz. U. Nr 209, poz. 1243 ze zm.), ale w toku prac nad usta­wą znacz­nie zawę­żo­no pod­mio­ty, któ­re muszą zapew­nić nie­od­płat­nie oso­bie głu­chej tłu­ma­cza języ­ka migo­we­go. Pod­mio­ty te nale­żą do admi­ni­stra­cji publicz­nej, przez co w nie­uza­sad­nio­ny spo­sób pomi­nię­to inne waż­ne insty­tu­cje, któ­re nie nale­żą do co praw­da do admi­ni­stra­cji publicz­nej, ale wyko­nu­ją zada­nia publicz­ne. Taki­mi pod­mio­ta­mi są woje­wódz­kie ośrod­ki ruchu dro­go­we­go (WORD‑y), do któ­rych nie spo­sób przy­pi­sać defi­ni­cji orga­nu admi­ni­stra­cji publicznej.

      Sko­ro WORD‑y nie są czę­ścią admi­ni­stra­cji publicz­nej skut­ku­je to tym, że brak jest moż­li­wo­ści powo­ła­nia się przez oso­by głu­cho­nie­me i poważ­nie nie­do­sły­szą­ce, zwa­ne oso­ba­mi upraw­nio­ny­mi, na pra­wo do świad­czeń przy­słu­gu­ją­cych im z art. 11 usta­wy o języ­ku migo­wym i innych środ­kach komu­ni­ko­wa­nia (cho­dzi o zapew­nie tłu­ma­cza języ­ka migo­we­go) się przed woje­wódz­kim ośrod­kiem ruchu dro­go­we­go pozba­wia je moż­li­wo­ści wyrów­ny­wa­nia szans na ryn­ku pra­cy, w życiu zawo­do­wym i pry­wat­nym. Kształ­ce­nie w zakre­sie uzy­ski­wa­nia upraw­nień do kie­ro­wa­nia pojaz­da­mi jest bez wąt­pie­nia kształ­ce­niem zawo­do­wym, gdyż koniecz­ność legi­ty­mo­wa­nia się pra­wem jaz­dy sta­je się stan­dar­do­wym wyma­ga­niem pra­co­daw­ców. Posia­da­nie przez oso­by nie­peł­no­spraw­ne pra­wa jaz­dy sprzy­ja ich mobil­no­ści i samodzielności.

      Inter­wen­cja RPO ozna­cza, że zarów­no Peł­no­moc­nik Rzą­du do Spraw Osób Nie­peł­no­spraw­nych oraz mini­ster­stwo trans­por­tu pochy­lą się na pro­ble­mem i zmie­nią pra­wo tak, że WORD będzie musiał nie­od­płat­nie zapew­nić oso­bie głu­chej tłu­ma­cza języ­ka migowego.