19 czerwca we Wrocławiu odbyło się z inicjatywy Dolnośląskiej Federacji Organizacji Pozarządowych spotkanie z Dorotą Nahrebecka-Sobotą — Dyrektorką Departamentu Wdrażania RPO.
Tematem spotkania były uwagi praktyczne dotyczące realizacji projektów finansowanych ze źródeł EFD III sektor Dolnego Śląska. Omówione zostały najważniejsze bariery, na które zwracają uwagę realizatorzy i beneficjenci projektów. Warto się z nimi zapoznać.
Lista barier systemowych i technicznych utrudniająca realizację projektów w ramach funduszy unijnych.
1. Baza konkurencyjności i zasada konkurencyjności czy prawo zamówień publicznych? Czym jest ZASADA KONKURENCYJNOŚCI??? Para ustawą PZP, czy narzędziem do upubliczniania zapytań ofertowych w celu uniknięcia podejrzeń o wybieranie wykonawców z pominięciem zasady transparentności i poszanowania publicznych środków. Wniosek o nie traktowanie zasady konkurencyjności jako prawa zamówień publicznych
ARGUMENTACJA: Traktowanie zasady konkurencyjności jako para prawa zamówień publicznych ze wszystkimi konsekwencjami prawnymi de facto stawia zasadę konkurencyjności na równi z prawem zamówień publicznych. A jeśli w ten sposób potraktujemy tą zasadę to byłoby to naruszenie zasad związanych z obowiązującym w Polsce prawem, których wytyczne przecież naruszać nie mogą. Bo jak inaczej nazwać fakt, iż zasada konkurencyjności de facto zawarta w dokumencie rangi wytycznych, nagle stoi ponad polskim prawem, które to prawo wprost mówi, iż zwolniony ze stosowania ustawy prawo zamówień publicznych są niektóre podmioty, w tym organizacje pozarządowe stowarzyszenia i fundacje. Jeśli w ten sposób podejdziemy do zagadnienia to jasnym jest, że nie powinno być tak, że procedury obowiązujące/wynikające z ustawy PZP przekładane są do zasady konkurencyjności. Bo w takim przypadku mielibyśmy do czynienia właśnie z prawem zamówień publicznych. Jeśli tak ma być, to powiedzmy że wszystkie podmioty podlegają prawu zamówień publicznych. Oczywiście nie możemy w ten sposób powiedzieć, gdyż złamalibyśmy główną zasadę nadrzędności polskiego prawa nad wytycznymi i wytyczne. Zasady wdrażania programów unijnych, nie mogą tego prawa w tym zakresie łamać. Z tego wywodu rodzi się wniosek o ponowne systemowe przeanalizowanie zasady konkurencyjności i nie stosowanie do niej wszystkich lub prawie wszystkich procedur wynikających z praktyki stosowania PZP wymaganych obecnie zapisami wytycznych, interpretacji wydawanych przez Ministerstwo, instrukcji wewnętrznych dla kontrolujących wydawanych przez instytucje zaangażowane we wdrażanie EFS(IŻ, IP). Wnioskujemy o to by zamówienia publiczne (w szczególności te o wartości powyżej 50 tys. zł netto) były realizowane w sposób, który nie naruszałby ustawy PZP, która to pozwala na nie stosowanie prawa zamówień publicznych przez niektóre podmioty, w tym w szczególności NGO.
2. Szacowanie a zasada konkurencyjności: Obowiązek szacowania wartości zamówienia i dokumentowania tej czynności to kolejne zbędne obowiązki wynikające wprost z próby przeniesienia praktyk PZP na grunt zasady konkurencyjności i obarczenie dodatkowym obowiązkiem podmioty realizujące projekty, w tym te które z mocy prawa są zwolnione ze stosowania ustawy prawo zamówień publicznych. To kolejny konik dla kontrolujących – protokoły z szacowania, zbieranie dodatkowych ofert, tworzenie papierów, angażowanie nielicznej w chwili obecnej kadry do zadań biurokratycznych, a nie merytorycznych). Sprawa ważna tym bardziej, że szacowanie zostało dokonane w momencie pisania budżetu projektu i następnie zatwierdzone zostało umową o dofinansowanie. Ktoś już to zaakceptował, bo uznał iż stawki nie są odbiegające od cen rynkowych, a teraz ponownie mamy udowadniać, w jaki sposób szacujemy stawki – to angażuje dodatkowe zasoby i utrudnia realizację projektów. Wnioskujemy by stawki przyjęte we wniosku były podstawą do ustalenia wartości zamówienia i wyboru odpowiedniego trybu postępowania. Ostateczna cena zostanie ustalona na podstawie wyboru najkorzystniejszej oferty, wybranej spośród tych, które wpłyną w odpowiedzi ogłoszenie o zamówieniu.
3. Problemy z zamieszczaniem ogłoszeniem na 7 dni w bazie konkurencyjności przed 25 stycznia 2017, dekretowane w DWUP. Brak jasnej wytycznej co robić z takimi zapytaniami. Co robić z zapytaniami, które wisiały w bazie przez 7 dni do 15.30, czyli brakuje im nie dni ale godzin. Zdarzają się przypadki, iż w chwili obecnej IOK naliczają kary z taryfikatora jeśli zapytanie wisiało nie do godziny 23.59 siódmego dnia. Należy zaznaczyć, iż nie ma fizycznej możliwości odbierania oferty po zamknięciu pracy biura, czyli w okolicach godziny 23.58 (rozwiązaniem byłaby zmiana w wytycznych i podanie liczby 8 jako wymaganej liczby dni publikowania ogłoszeń w bazie konkurencyjności. Wyjaśnienia i doprecyzowanie tego zapisu wyszło z MRR w dniu 20 stycznia 2017 roku, dekretowane było w IOK w okolicach 25 stycznia 2017 roku, dopiero po tym terminie można uznać, iż zostało upublicznione i trafiło do realizatorów projektów. Brakuje jednak jasnego stanowiska w tej sprawie.
4. Za małe koszty pośrednie. Ceny z przeszłości nierealne do dzisiejszych założeń projektowych, poziomu rozrostu biurokracji, zagadnień niezbędnych do prowadzenia przez realizatorów, podwyżek płac na rynku. Należy pamiętać o wyższym niż zakładano wzroście płacy minimalnej, ustanowieniu minimalnej stawki godzinowej dla umów zleceń (znaczny wzrost od 2017r kosztów usług ochroniarskich, najmu, sprzątania itp.). Ponadto najważniejsze i stanowiące największy udział w kosztach pośrednich koszty wynagrodzeń ciągle rosną. Jak wynika z prognoz Komisji Europejskiej (XII. 2016r.) niemal we wszystkich państwach Unii Europejskiej średnie wynagrodzenia pracowników wzrosną w 2017 roku. Prognozuje się, że w Polsce w 2017r. wzrost nominalny wynagrodzeń wyniesie: wg. NBP i MF – 5%, wg KE – 4,3%). Rynek pracownika, z którym mamy już do czynienia powoduje coraz większe oczekiwania pracowników w zakresie ich wynagradzania.
5. Taryfikatory stawek – w większości przypadków mamy do czynienia z tzw. taryfikatorami z przeszłości (stawki ustalane w okresie 3–4 lat wstecz od momentu ogłoszenia konkursu). W większości IOK brak możliwości ich urealniania np. urealnienia stawek za usługi hotelowe w oparciu o realne ceny funkcjonujące obecnie na rynku. Sprzeczności w działaniach w tej sprawie: np. Ministerstwo Rodziny działanie 2.9 Power wydaje pozwolenia na zmiany taryfikatorów, które traktuje wyłącznie jako wskazówkę do napisania budżetu projektu i jeśli w wyniku postępowań prowadzonych przez realizatorów projektów, kwoty są wyższe i są oszczędności pozwala je przekazywać na ten cel. Inne instytucje, irracjonalnie trzymają się zapisów w starych taryfikatorach traktując je jako element dokumentacji konkursowej „niezmienialny i święty”, chociaż oderwany od rzeczywistości i cen obowiązujących na rynku.
6. Definicja przedsiębiorstwa społecznego – weryfikacja statusu, która jest forsowana przez Cezarego Mierzejewskiego zawężą w praktyce obszar oddziaływania EFS do spółdzielni socjalnych, które są bardzo ważnym, ale nie jedynym podmiotem ekonomii społecznej (bo są nim też np. NGO prowadzące działalność gospodarczą). Wniosek o rozszerzenie definicji przedsiębiorstwa społecznego.
7. SL — kłopoty, czasochłonność, zawieszanie, brak praktycznych funkcji i potrzeba kreatywnego ich poprawiania, gigantyczna ilość skanowanych dokumentów, które za pośrednictwem tego systemu są przekazywane do IP/IZ. (Z SL znikają/nadpisują się dane bez ingerencji beneficjenta i opiekuna w DWUP np. w miesiącu maju osoba X zamieniła się imieniem/nazwiskiem/peselem z osobą Y, stanowiska pozostały osoby X; w dniu dzisiejszym okazało się, że jedna osoba i jej stanowiska zniknęły z bazy personelu, zniknęły także okresy już zatwierdzone od czerwca 2016 roku; SL działa bardzo powoli, wprowadzenie każdego elementy wymaga przeklikania, jeżeli system jest obciążony każde przeklikanie trwa kilka minut; dotyczy to bardzo banalnych danych, jak np. wprowadzanie godzin do czasu pracy)
8. Opiekunowie sprawdzający zamówienia publiczne z bazy konkurencyjności — brak wiedzy i doświadczenia w tym zakresie, czasochłonność procedur w tym zakresie w związku z powyższym.
9. Umowy zlecenie, które zgodnie z obowiązującym od 2017 roku prawem należy wypłacać na koniec miesiąca, a kwalifikowalność i rozliczanie jest de facto zadaniowe Zleceniobiorcy a nie czasowe. W praktyce należy zapłacić rachunki Zleceniobiorcom najpóźniej na koniec miesiąca, aby nie narazić się na 30 000 złotową karę. Zgodnie z obowiązującym prawem wypłata musi nastąpić już na podstawie oświadczenie założonego przez Zleceniobiorcę, iż pracę wykonał, bez względu czy dostarczył wszystkie wymagane dokumenty rozliczeniowe. Niespójność w tym zakresie utrudnia realizację projektów w opisanym obszarze, a dodatkowo naraża projektodawców na nie kwalifikowalność poniesionych kosztów, w przypadku, gdy Zleceniobiorca nie wykona swojej pracy lub gdy się z niej poprawnie nie rozliczy.
10. Brak patrzenia przez system EFS i system realizacji oraz kontroli na Uczestnika przez pryzmat osiąganych efektów, zmian w postawie i życiu Uczestników/czek projektów, a patrzenie wyłącznie przez literalne procedury, dokumenty, wyszukiwanie błędów w zasadzie konkurencyjności, procedurach prawa zamówień publicznych.
11. Brak bieżącego dostępu dla realizatorów projektów do wszystkich wydawanych interpretacji wraz z zapytaniami. Brak miejsca, w którym te interpretacje i wyjaśnienie są zgromadzone, otagowane i łatwo wyszukiwalne. Dodatkowo Instytucja Zarządzająca wydaje interpretacje, która potrafi odwołać w 2 dni później. W większości wypadków dotyczy to programu POWER, RPO zaś bojąc się odpowiedzialności nie podejmują same decyzji i czekają na ruch ministerstwa. Beneficjenci nie mają dostępu bieżącego do wydawanych interpretacji. Rozwiązanie: Utworzenie dostępnej dla realizatorów/ beneficjentów Bazy wiedzy lub udostępnienie istniejącej (obecnie dostęp ma ją IZ i IP).
12. Brak spójności w wydawanych stanowiskach w obrębie jednej IŻ/IP (rożne stanowiska w tej samej sprawie opiekunów i kontrolerów; różne stanowiska poszczególnych wydziałów (rynek pracy, edukacja w kwestiach wspólnych, np. proceduralnych), asekuracyjne odpowiedzi na pytania stawiane w SL w oparciu o stany rzeczywiste, zrzucające każdorazowo odpowiedzialność na realizatorów projektów, mimo że są wynikiem dokumentacji przygotowywanych przez IOK. Brak jest jednoznacznego stanowiska/zapisu w wytycznych lub innych równoważnych dokumentach, które nakładałyby odpowiedzialność za wydawane odpowiedzi i interpretacje na instytucje i osoby je wydające.
13. Równoległe kontrole w kilku projektach naraz u jednego beneficjenta , brak możliwości zabezpieczenia prawa realizatorów projektów do maksymalnie 1 kontroli w tym samym czasie.
14. Nielimitowany czas na kontrole. Są przypadki, że kontrole trwają 3 tygodnie. W tym czasie cała (niewielka) kadra projektowa nie może w praktyce realizować zadań projektowych.
15. System SL a kontrole. Po co komu SL skoro na potrzeby i wniosek kontroli ( z 3 dniowym czasami zaledwie wyprzedzeniem) projektodawcy muszą wypełniać dla zespołów kontrolnych zestawienia typu: • Zestawienie imion i nazwisk wszystkich uczestników projektu • Zestawień wykonawców • Zestawienie personelu projektu • Zestawienie projektów realizowanych przez projektodawcę.
16. Kilkumiesięczny okres oczekiwania na akceptację zmian w projektach.
17. Asekuracyjność pracowników IOK, którzy niejednokrotnie proszą o nie wysyłanie informacji za pośrednictwem SL, tylko drogą e‑mailową (twierdząc, że będzie szybciej), a następnie odpowiadając na pismo zabezpieczają się poniższą formułą: „Pracownik Działu Projektów EFS III w Wydziale Wdrażania EFS nie interpretuje przepisów prawa ogólnie obowiązującego w kraju, w tym Prawa Zamówień Publicznych, zapisów zawartych w Kodeksie Pracy, Kodeksie Cywilnym, ustawie o systemie oświaty, ustawie o rachunkowości, nie odpowiada za zarządzanie projektami, a informacje udzielane przez niego telefonicznie lub mailowo powinny być traktowane jako wskazówki postępowania a nie jako oficjalne decyzje IP wydawane w sprawie”.
18. Poważne utrudnienie w wystawianiu poprawnych zaświadczeń o udzielonej pomocy de minimis z wykorzystaniem aplikacji SHRIMP w dniu udzielenia tej pomocy Argumentacja Aplikacja SHRIMP wczytuje bieżący kurs euro niezbędny do poprawnego wystawienia zaświadczeń o udzielonej pomocy de minimis dla przedsiębiorców korzystających z funduszy unijnych każdego dnia po godzinie 14.00. Rozporządzenie w zakresie udzielania pomocy de minimis nakłada na instytucję udzielającą pomocy obowiązek wystawienia zaświadczenia o wysokości otrzymanej pomocy w dniu podpisania umowy z beneficjentem pomocy. W praktyce więc, jeśli w danym dniu podpisywanych jest kilkadziesiąt umów wystawienie poprawnie przeliczonych i prawidłowych zaświadczeń w godzinach pracy instytucji jest niemożliwe. Wystawienie zaświadczeń z tzw. ręki na podstawie średnich kursów euro ogłoszonych przez NBP za dany dzień nie daje spójnych kwot z aplikacją SHRIMP. Problem znany jest pracownikom UOKIK, którzy wskazują iż aplikacja SHRIMP cytat „nie jest doskonała”.
Zestawienie barier, wyłącznie zdiagnozowanych jako takie, które mają wpływ na system wdrażania funduszy unijnych w zakresie realizacji EFS, powstało w wyniku wywiadów bezpośrednich z realizatorami projektów z sektora NGO w okresie od listopad 2016 roku do czerwca 2017 roku.