Ośrod­ki Reha­bi­li­ta­cji Kom­plek­so­wej – poży­tecz­na roz­wo­jo­wa ini­cja­ty­wa na rzecz osób niepełnosprawnych

Nie­daw­no odby­ła się zor­ga­ni­zo­wa­na przez PFRON seria kon­sul­ta­cji spo­łecz­nych pro­jek­tu „Model Reha­bi­li­ta­cji Kom­plek­so­wej”, w ramach któ­re­go nie­ba­wem roz­pocz­ną dzia­łal­ność 4 Ośrod­ki Reha­bi­li­ta­cji Kom­plek­so­wej. Ich celem będzie reha­bi­li­ta­cja kom­plek­so­wa osób nie­peł­no­spraw­nych z 4 makro­re­gio­nów obej­mu­ją­cych całą Pol­skę. Pro­jekt będzie trwał 3 lata i obej­mie 600 osób, któ­re oce­nio­ne z zasto­so­wa­niem meto­do­lo­gii ICF zre­ali­zu­ją Indy­wi­du­al­ne Pro­gra­my bazu­ją­ce na osią­gnię­ciach pol­skiej szko­ły reha­bi­li­ta­cji. Prze­wi­du­je się, że część osób będzie reha­bi­li­to­wa­na w sys­te­mie sta­cjo­nar­nym a część w ambu­la­to­ryj­nym. Part­ne­ra­mi pro­jek­tu są PFRON, ZUS i CIOP (Cen­tral­ny Ośro­dek Ochro­ny Pra­cy). Z infor­ma­cji uzy­ska­nych w trak­cie kon­fe­ren­cji wynika, 

że ośrod­ki prze­wi­du­ją współ­pra­cę z orga­ni­za­cja­mi poza­rzą­do­wy­mi, jed­nost­ka­mi szko­le­nio­wy­mi i pra­co­daw­ca­mi osób niepełnosprawnych.

Waż­ny filar pro­jek­tu – wspar­cie roz­wo­ju oso­bi­ste­go ON

Cele tego pro­jek­tu zasłu­gu­ją na pozy­tyw­ną oce­nę. Powrót do pol­skiej szko­ły reha­bi­li­ta­cji, zaan­ga­żo­wa­nie się w jego reali­za­cję waż­nych insty­tu­cji zabez­pie­cze­nia spo­łecz­ne­go, istot­ny wkład finan­so­wy UE zagwa­ran­to­wa­ny przez Mini­ster­stwo Roz­wo­ju czy wresz­cie fakt, że daw­no już nie było tak waż­nej ini­cja­ty­wy sys­te­mo­wej w obrę­bie reha­bi­li­ta­cji zawo­do­wej. Nie­zwy­kle istot­ny wyda­je się tak­że fakt, że ini­cja­ty­wa ta sta­no­wi pewien wyłom w myśle­niu o oso­bach nie­peł­no­spraw­nych. Wyłom pole­ga­ją­cy na zain­we­sto­wa­niu wie­lu milio­nów zło­tych w indy­wi­du­al­ny roz­wój zawo­do­wy, spo­łecz­ny, psy­cho­lo­gicz­ny czy reha­bi­li­ta­cję medycz­no-uspraw­nia­ją­cą oso­by nie­peł­no­spraw­nej bier­nej zawo­do­wo lecz zdol­nej i goto­wej do pod­ję­cia pra­cy po przej­ściu pro­ce­su reha­bi­li­ta­cji kompleksowej.

Jak było dotychczas?

Dotych­czas for­my pomo­cy nakie­ro­wa­ne były na pomoc i wspar­cie oso­by z nie­peł­no­spraw­no­ścią, któ­re mia­ły raczej niwe­lo­wać nie­ko­rzyst­ne warun­ki jej funk­cjo­no­wa­nia w spo­łe­czeń­stwie niż wzmoc­nić ją i przy­go­to­wać do samo­dziel­ne­go, nie­za­leż­ne­go życia. Mia­ły pomóc jej w zma­ga­niu się z nie­ko­rzyst­ny­mi warun­ka­mi jej życia. Zna­leźć i utrzy­mać pra­cę, pod­nieść poziom jej egzy­sten­cji, bar­dziej poprzez inter­wen­cję pomo­cy spo­łecz­nej niż roz­wój oso­bi­sty czy wzrost docho­du oso­bi­ste­go, zwięk­szyć poziom spraw­no­ści poprzez zakup sprzę­tu orto­pe­dycz­ne­go czy krót­ko­trwa­łe uczest­nic­two w tur­nu­sach reha­bi­li­ta­cyj­nych. Zaofe­ro­wać doraź­ną i czę­sto wyję­tą z całe­go sys­te­mu reha­bi­li­ta­cji pomoc psy­cho­lo­gicz­ną i edu­ka­cyj­no-szko­le­nio­wą. Nie­zwy­kle rzad­ko były to dzia­ła­nia opar­te na solid­nej indy­wi­du­al­nej ana­li­zie sta­nu zdro­wia i poten­cja­łu spo­łecz­ne­go i zawodowego. 

Roz­wój oso­bi­sty oso­by nie­peł­no­spraw­nej jako cel sys­te­mu reha­bi­li­ta­cji zawo­do­wej czy spo­łecz­nej był spy­cha­ny na dal­szy plan ustę­pu­jąc logi­ce krót­ko­trwa­łej pomo­cy spo­łecz­nej mają­cej zapo­bie­gać pogor­sze­niu się sytu­acji spo­łecz­nej i mate­rial­nej oso­by z nie­peł­no­spraw­no­ścią niż stwo­rzyć jej szan­sę awan­su spo­łecz­ne­go czy osią­ga­nia ambit­nych celów samo­re­ali­za­cji. Celów roz­wo­ju zawo­do­we­go i oso­bi­ste­go osób nie­peł­no­spraw­nych w chwi­li obec­nej nie reali­zu­ją obec­nie ani pra­co­daw­cy otwar­te­go ryn­ku pra­cy zatrud­nia­ją­cy oso­by nie­peł­no­spraw­ne, ani zakła­dy pra­cy chro­nio­nej. Nie robią tego tak­że insty­tu­cje pań­stwo­we czy samo­rzą­do­we zatrud­nia­ją­ce przed­sta­wi­cie­li tej gru­py oby­wa­te­li. Brak nasta­wie­nia pro­ro­zwo­jo­we­go w odnie­sie­niu do osób nie­peł­no­spraw­nych jest jed­nym z głów­nych ele­men­tów blo­ku­ją­cych moż­li­wo­ści ich awan­su zawo­do­we­go, mate­rial­ne­go i spo­łecz­ne­go. Brak takie­go nasta­wie­nia widać też po wyso­ko­ści środ­ków finan­so­wych prze­zna­czo­nych przez pań­stwo na edu­ka­cję zawo­do­wą i ogól­ną, czy szko­le­nia zawo­do­we zarów­no mło­dych jak i star­szych osób niepełnosprawnych.

Ośrod­ki Reha­bi­li­ta­cji Kom­plek­so­wej – kro­pla w morzu potrzeb

Z per­spek­ty­wy dotych­cza­so­wej poli­ty­ki wobec osób nie­peł­no­spraw­nej powsta­nie Ośrod­ków Reha­bi­li­ta­cji Kom­plek­so­wej to z pew­no­ścią krok w dobrym kie­run­ku. Nale­ży pamię­tać jed­nak, że jest to pro­gram pilo­ta­żo­wy. Obej­mie zale­d­wie 600 osób. Tym­cza­sem jak czy­ta­my w mate­ria­łach pro­jek­tu w 2017 r. spo­śród 1 mln 642 tys. osób nie­peł­no­spraw­nych w wie­ku pro­duk­cyj­nym aż 72,28 % było bier­nych zawo­do­wo. Dodat­ko­wo, jak poda­je ten sam raport, każ­de­go roku oko­ło 900 tysię­cy osób otrzy­mu­je ren­ty z tytu­łu nie­zdol­no­ści do pra­cy a ok. 280 tysię­cy – ren­ty socjal­ne. Jeże­li do tego doda­my 85 tysię­cy pra­cow­ni­ków dozna­ją­cych ura­zów cia­ła koń­czą­cych się cza­so­wą lub dłu­go­trwa­łą nie­zdol­no­ścią do pra­cy sta­je się jasne, że ORK‑i, któ­re nie będą insty­tu­cja­mi tani­mi – acz­kol­wiek nie­zwy­kle potrzeb­ne – nie roz­wią­żą pro­ble­mu reha­bi­li­ta­cji kom­plek­so­wej osób niepełnosprawnych.

Jakie jest wyj­ście z sytuacji?

Nie cze­ka­jąc na efek­ty pilo­ta­żu pro­jek­tu nale­ży w szyb­kim cza­sie pod­jąć inne ini­cja­ty­wy i pro­jek­ty akty­wi­zu­ją­ce zawo­do­wo i spo­łecz­nie ON meto­dą reha­bi­li­ta­cji kom­plek­so­wej. Jed­nym z takich pomy­słów mogło­by być wdro­że­nie pro­gra­mów reha­bi­li­ta­cji kom­plek­so­wej reali­zo­wa­nych meto­dą ambu­la­to­ryj­ną przez oso­by nie­peł­no­spraw­ne zatrud­nio­ne w Zakła­dach Akty­wi­za­cji Zawo­do­wej czy przed­się­bior­stwach zatrud­nie­nia chro­nio­ne­go Innym spo­so­bem szer­sze­go wdro­że­nia tej meto­dy z oce­ną ICF mogły­by być cer­ty­fi­ko­wa­ne ośrod­ki reha­bi­li­ta­cji kom­plek­so­wej, finan­so­wa­ne ze środ­ków pań­stwo­wych a pro­wa­dzo­ne przez fun­da­cje i sto­wa­rzy­sze­nia a nawet przez pry­wat­ne szpi­ta­le i insty­tu­cje ubez­pie­cze­nio­we. Wszyst­kie te insty­tu­cje czy zakła­dy pra­cy mogły­by korzy­stać z doświad­czeń i dorob­ku Ośrod­ków Reha­bi­li­ta­cji Kom­plek­so­wej w któ­rych wybit­ni spe­cja­li­ści wypra­cu­ją spraw­dzo­ne i sku­tecz­ne meto­dy reali­za­cji indy­wi­du­al­nych pro­gra­mów reha­bi­li­ta­cji kom­plek­so­wej. Trze­ba dzia­łać tu i teraz. War­to o tym pomy­śleć już dziś. Nie cze­ka­jąc na koń­co­we efek­ty roz­po­czy­na­ją­ce­go się pro­jek­tu. Taka jest bowiem potrze­ba spo­łecz­na i eko­no­micz­na wyni­ka­ją­ca z naszej sytu­acji demo­gra­ficz­nej a w szcze­gól­no­ści sytu­acji na ryn­ku pra­cy, któ­ry zarów­no obec­nie jak i w przy­szło­ści będzie potrze­bo­wał każ­dej pary rąk do pracy.

Iza Lewan­dow­ska