Sytuacja osób niepełnosprawnych na rynku pracy w ostatnich latach zmieniła się na lepsze. Liczne kampanie społeczne, projekty poradnicze sprawiły, że stereotyp osoby niepełnosprawnej jako nieprzydatnego pracownika powoli odchodzi. Szansę na pokazanie swojej wartości przez osoby z niepełnosprawnością dają także programy refundacyjne, pozwalające uzyskać określone fundusze na ten cel. Wciąż jednak wśród pracodawców rozważających zatrudnienie osób z niepełnosprawnością pojawiają się wątpliwości dotyczące ewentualnego ryzyka związanego z pozyskiwaniem korzyści finansowych z tego tytułu oraz pytania o wysokość świadczeń, jakie mogą zostać przyznane.
Wśród instrumentów pozwalających uzyskać pracodawcom korzyści z zatrudniania osoby niepełnosprawnej najbardziej godna uwagi jest możliwość uzyskania refundacji kosztów wyposażenia skierowanego bezrobotnego posiadającego orzeczenie o niepełnosprawności, regulowana przez Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 marca 2011 r. w sprawie zwrotu kosztów wyposażenia stanowiska pracy dla osoby niepełnosprawnej. Inicjatywa ta finansowana jest przez PFRON za pośrednictwem Urzędów Pracy. Refundacja przyznawana jest do wysokości 15- krotności średniego wynagrodzenia, przy czym zwrot kosztów wyposażenia stanowiska pracy dokonywana jest przez Urząd w wysokości do 80% poniesionych kosztów całkowitych wyposażenia stanowiska pracy wskazanych we wniosku przez Pracodawcę.
Cel refundacji jest dwojaki. Po pierwsze, część osób niepełnosprawnych z uwagi na swoje ograniczenia, wymaga przystosowania miejsca pracy do swoich potrzeb. Nie chodzi tutaj jedynie o wyposażenie niezbędne do jakiegokolwiek wykonywania pracy. Osoba z wadą wzroku zapewne będzie w stanie pracować przy monitorze o standardowej wielkości. Praca taka jednak będzie mało komfortowa. W dłuższej perspektywie przyczynić się może do pogorszenia stanu zdrowia i w efekcie pogłębieniu niepełnosprawności, co uczyni poruszane się po rynku pracy jeszcze trudniejszym. Praca na stanowisku pozbawionym odpowiedniego wyposażenia jest też mniej efektywna, co z kolei działa na niekorzyść pracodawcy. Chociaż czynności są wykonywane, czas na nie poświęcony musi być dłuższy, a podjęte działania wymagają poprawek. Z uwagi na czynniki ekonomiczne kluczowe na wolnym rynku, niższa jakość świadczonej pracy jest dla pracodawcy nieopłacalna. Nie zawsze dysponuje on tez środkami wystarczającymi na wyposażenie stanowiska lub obawia się ponoszenia ryzyka takiej inwestycji.
Z pomocą przychodzą w takiej sytuacji fundusze PFRON. Podkreślić należy, że refundowane są nie tylko zakupy sprzętu przypisane ściśle do łagodzenia ograniczeń wynikających z niepełnosprawności, ale całe wyposażenie, które zostaje przypisane do stanowiska pracy. W związku z tym chcąc wyposażyć stanowisko do pracy biurowej pracownika ze znaczną wadą wzroku nie musimy wnioskować jedynie o odpowiedni monitor lub sprzęt doświetlający. Wyposażenie stanowiska pracy to także biurko, komputer, niezbędne oprogramowanie. Zakres zakupów zależy od charakteru pracy oraz rodzaju niepełnosprawności posiadanego przez pracownika. Refundacja dokonywana jest po dokonaniu zakupów i przedstawieniu dowodów zakupu wcześniej uzgodnionych elementów stanowiska pracy. Pracodawca pokrywa przynajmniej wartość VAT. W sytuacji dużego zainteresowania refundacjami, pod uwagę będzie także brany wkład własny zadeklarowany przez Pracodawcę.
Pierwszym krokiem w ubieganiu się o refundację kosztów wyposażenia stanowiska jest wypełnienie i złożenie wniosku Wn- W. Czynność ta zwolniona została od opłat skarbowych i administracyjnych. Wniosek rozpatrywany jest w terminie maksymalnie 30 dni — niezależnie od wyniku jego weryfikacji Wnioskodawca jest niezwłocznie powiadamiany o rezultatach. Po pozytywnym zakwalifikowaniu wniosku następuje etap negocjacji, na którym można wprowadzić modyfikacje wśród wnioskowanego sprzętu i uzgodnić je z Urzędem Pracy. Następnie podpisywana jest umowa, na podstawie której po dokonaniu zakupów zwracany jest koszt nabytych środków po odliczeniu VAT‑u, pokrywanego przez Pracodawcę.
Przepisy prawa regulują kryteria, jakie spełniać musi pracodawca ubiegający się o refundację:
- prowadzenie działalności przez okres co najmniej 12 miesięcy;
- nie znajdowanie się w trudnej sytuacji ekonomicznej wg. kryteriów określonych w przepisach prawa Unii Europejskiej dot. udzielania pomocy publicznej;
- zatrudnienie przez okres 36 miesięcy osoby niepełnosprawnej zarejestrowanej w urzędzie pracy jako bezrobotną albo poszukującą pracy niepozostającą w zatrudnieniu.
Przy rozpatrywaniu wniosku rozpatrywana będzie kondycja finansowa pracodawcy oraz weryfikowany brak zaległości w opłacaniu danin publicznych oraz składek do ZUS.
Warto pamiętać, iż wyposażane jest stanowisko pracy dla każdego pracownika niepełnosprawnego na nim pracującego, a nie dla indywidualnego kandydata. Refundacja sprzętu jest wiec rozwiązaniem elastycznym. Z tego względu w przypadku nie najlepiej układającej się współpracy pozwala na rozwiązanie stosunku pracy ze strony pracownika lub pracodawcy. Wtedy pracodawca jest zobowiązany do zatrudnienia na tym stanowisku w przeciągu 3 miesięcy inną osobę bezrobotną posiadającą orzeczenie o niepełnosprawności, spełniającą kryteria zawarte we wniosku.
Po umownych 36 miesiącach nie trzeba zwracać sprzętu, który staje się własnością Pracodawcy. W przypadku nie wywiązania się z tych zapisów umowy Pracodawca zmuszony jest do zwrotu uzyskanych środków.
Przedstawione powyżej rozwiązanie znacznie zmniejsza ryzyko finansowe, jakie ponosi Pracodawca chcący zatrudnić osoby z niepełnosprawnością. Pozwala na aktywizację zawodową bezrobotnych osób niepełnosprawnych, które pomimo swoich kompetencji nie dostają szansy na ich rozwinięcie.