Chło­nia­ki

Defi­ni­cja choroby

Chło­nia­ki są to cho­ro­by ukła­du chłon­ne­go, pole­ga­ją­ce na nie­kon­tro­lo­wa­nym roz­ro­ście zmie­nio­nych nowo­two­ro­wo lim­fo­cy­tów. Do naj­czę­ściej wystę­pu­ją­cych chło­nia­ków nale­ży chło­niak Hodg­ki­na, chło­niak roz­la­ny z dużych komó­rek B, chło­niak grud­ko­wy, prze­wle­kła bia­łacz­ka lim­fo­cy­to­wa i szpi­czak plazmocytowy.

Epi­de­mio­lo­gia

W Euro­pie, licz­ba nowych zacho­ro­wań na nowo­two­ry ukła­du krwio­twór­cze­go (chło­nia­ki, bia­łacz­ki, szpi­czak) wynio­sła w 2005 r. ok. 230 000, w Pol­sce – praw­do­po­dob­nie ponad 6 000, co sta­no­wi ok. 8% zare­je­stro­wa­nych zacho­ro­wań na wszyst­kie nowo­two­ry. Chło­nia­ki wystę­pu­ją w każ­dym wie­ku, naj­czę­ściej w 6–7 deka­dzie życia. Sta­le popra­wia się sku­tecz­ność lecze­nia chło­nia­ków. W 2005 sza­co­wa­ne prze­ży­cie 5‑letnie cho­rych na chło­nia­ka Hodg­ki­na wynio­sło ponad 80%, a cho­rych na chło­nia­ki inne niż Hodg­ki­na – bli­sko 70%.

Roz­po­zna­nie

Naj­częst­szym obja­wem począt­ko­wym chło­nia­ka jest powięk­sze­nie jed­ne­go lub kil­ku węzłów chłon­nych, ale w 30–50% przy­pad­ków cho­ro­ba może roz­po­czy­nać się w umiej­sco­wie­niach poza­wę­zło­wych, takich jak żołą­dek, mig­da­łek, szpik kost­ny, jeli­to, jądro, jaj­nik, mózgo­wie, skó­ra. Chło­niak może rów­nież obja­wiać się pod­wyż­sze­niem licz­by bia­łych krwi­nek we krwi, czy­li bia­łacz­ką. Na począt­ku cho­ro­by mogą nie wystę­po­wać żad­ne alar­mu­ją­ce dole­gli­wo­ści. Obja­wy – o ile wystę­pu­ją, są zwy­kle nie­spe­cy­ficz­ne: guzo­wa­te powięk­sze­nie węzła chłon­ne­go lub guz w jakim­kol­wiek umiej­sco­wie­niu. Upo­rczy­wy, suchy kaszel, dusz­ność, obrzęk na szyi mogą wska­zy­wać na guz śród­pier­sia. Na roz­wój chło­nia­ka w żołąd­ku lub jeli­cie może wska­zy­wać prze­wle­kły dys­kom­fort w jamie brzusz­nej lub zmia­na ryt­mu wypróż­nień. Do obja­wów zwią­za­nych z nie­któ­ry­mi chło­nia­ka­mi nale­ży gorącz­ka ponad 38 stop­ni — jeże­li nie jest spo­wo­do­wa­na infek­cją, szyb­kie chud­nię­cie, obfi­te poty noc­ne. Aby roz­po­zna­nie chło­nia­ka było moż­li­we, koniecz­ne jest chi­rur­gicz­ne pobra­nie węzła chłon­ne­go lub innej nie­pra­wi­dło­wej tkan­ki do bada­nia pato­mor­fo­lo­gicz­ne­go. W wyjąt­ko­wych przy­pad­kach jest moż­li­we roz­po­zna­nie na pod­sta­wie pobra­nia mate­ria­łu tkan­ko­we­go meto­dą punk­cji cienkoigłowej.

Meto­dy leczenia

Zasad­ni­czą meto­da lecze­nia chło­nia­ków jest che­mio­te­ra­pia, meto­da sto­so­wa­na z powo­dze­niem od bli­sko 40 lat i sta­le udo­sko­na­la­na. Pole­ga ona na cyklicz­nym powta­rza­niu dawek kil­ku cyto­sta­ty­ków, tj. leków uszka­dza­ją­cych zdol­ność komó­rek nowo­two­ro­wych do podzia­łu i do syn­te­zy bia­łek, a w kon­se­kwen­cji do ich obumar­cia. Che­mio­te­ra­pia umoż­li­wia trwa­łe wyle­cze­nie znacz­nej czę­ści cho­rych na chło­nia­ka Hodg­ki­na i chło­nia­ki agre­syw­ne z dużych komó­rek B. Meto­dą uzu­peł­nia­ją­cą efekt lecz­ni­czy che­mio­te­ra­pii jest w nie­któ­rych przy­pad­kach radio­te­ra­pia, czy­li napro­mie­nia­nie wiąz­ką zewnętrz­ną pro­mie­nio­wa­nia joni­zu­ją­ce­go oko­lic, w któ­rych znaj­do­wa­ły się zmia­ny cho­ro­bo­we. Zarów­no che­mio- jak i radio­te­ra­pia wią­żą się z dzia­ła­nia­mi ubocz­ny­mi, wyni­ka­ją­cy­mi z nie­uchron­ne­go — zwy­kle prze­mi­ja­ją­ce­go, uszko­dze­nia zdro­wych tka­nek, przede wszyst­kim szpi­ku i błon ślu­zo­wych. W ostat­nich latach wpro­wa­dzo­no do lecze­nia cho­rych na chło­nia­ki prze­ciw­cia­ło mono­klo­nal­ne skie­ro­wa­ne prze­ciw­ko lim­fo­cy­tom B, któ­re obec­nie jest sto­so­wa­ne łącz­nie z che­mio­te­ra­pią i dzię­ki któ­re­mu sku­tecz­ność lecze­nia wzro­sła o ok. 20% bez zwięk­sze­nia tok­sycz­no­ści tego leczenia.

Obec­nie trwa­ją zaawan­so­wa­ne bada­nia kli­nicz­ne nad podob­nym prze­ciw­cia­łem, któ­re jest sprzę­żo­ne z izo­to­pem pro­mie­nio­twór­czym. Prze­ciw­cia­ło dostar­cza wiąz­kę pro­mie­nio­wa­nia bez­po­śred­nio w pobli­że komó­rek nowo­two­ro­wych i umoż­li­wia napro­mie­nia­nie bar­dziej selek­tyw­ne niż w przy­pad­ku sto­so­wa­nia źró­deł zewnętrz­nych pro­mie­nio­wa­nia. Wie­le innych leków dzia­ła­ją­cych selek­tyw­nie na komór­ki chło­nia­ka, opra­co­wa­nych na pod­sta­wie nowej wie­dzy o mecha­ni­zmach mole­ku­lar­nych powsta­wa­nia cho­ro­by, jest w zaawan­so­wa­nej fazie badań kli­nicz­nych i w przy­szło­ści zapew­ne wzbo­ga­ci arse­nał sku­tecz­nych leków. Dla­te­go też jest nie­zwy­kle waż­ne, aby pacjen­ci mie­li moż­li­wość uczest­ni­cze­nia w tych bada­niach w jak naj­szer­szym zakresie.

Doc. dr hab. med. Jan Walewski