Logo Karkonoskiego Sejmiku Osób niepełnosprawnych

Dostęp­ność wymia­ru spra­wie­dli­wo­ści dla osób z niepełnosprawnościami

prawox400Rzecz­nik Praw Oby­wa­tel­skich, peł­nią­cy tak­że funk­cję nie­za­leż­ne­go orga­nu do spraw popie­ra­nia, ochro­ny i moni­to­ro­wa­nia wdra­ża­nia posta­no­wień Kon­wen­cji o pra­wach osób nie­peł­no­spraw­nych, otrzy­mu­je infor­ma­cje o pro­ble­mach i ogra­ni­cze­niach, z któ­ry­mi spo­ty­ka­ją się oso­by z nie­peł­no­spraw­no­ścia­mi w wymia­rze spra­wie­dli­wo­ści.
Zna­la­zły one potwier­dze­nie w wyni­kach badań spo­łecz­nych, zre­ali­zo­wa­nych na zle­ce­nie Rzecz­ni­ka i zawar­tych w rapor­cie pt. „Dostęp osób z nie­peł­no­spraw­no­ścia­mi do wymia­ru spra­wie­dli­wo­ści – ana­li­za i zalecenia”.

Naj­istot­niej­szym wnio­skiem wyni­ka­ją­cym z prze­pro­wa­dzo­nych badań jest koniecz­ność znie­sie­nia insty­tu­cji ubez­wła­sno­wol­nie­nia w jej obec­nym kształ­cie i wdro­że­nia mode­lu wspie­ra­ne­go podej­mo­wa­nia decy­zji. Oso­by z nie­peł­no­spraw­no­ścią inte­lek­tu­al­ną lub psy­chicz­ną, któ­re zosta­ły ubez­wła­sno­wol­nio­ne, co do zasa­dy nie mają zdol­no­ści pro­ce­so­wej, co wyda­je się być zbyt dale­ko idą­cym, nie­uza­sad­nio­nym ogra­ni­cze­niem korzy­sta­nia z kon­sty­tu­cyj­ne­go pra­wa do sądu.

Nie­zwy­kle istot­ne jest posza­no­wa­nie woli osób z nie­peł­no­spraw­no­ścia­mi w spra­wach, któ­re ich doty­czą. Sąd powi­nien być zobo­wią­za­ny do obli­ga­to­ryj­ne­go wysłu­cha­nia oso­by ubez­wła­sno­wol­nio­nej przed wyda­niem orze­cze­nia co do isto­ty spra­wy, a odstą­pie­nie od tego obo­wiąz­ku powin­no być uza­sad­nio­ne jedy­nie w wyjąt­ko­wych sytuacjach.

Poważ­ną barie­rą w zakre­sie dostę­pu osób z nie­peł­no­spraw­no­ścią inte­lek­tu­al­ną lub psy­chicz­ną do wymia­ru spra­wie­dli­wo­ści są for­my szcze­gól­ne oświad­czeń woli. Prze­pi­sy pra­wa regu­lu­ją­ce zasa­dy skła­da­nia oświad­czeń woli powin­ny prze­wi­dy­wać róż­ne for­my komu­ni­ka­cji z oso­ba­mi z nie­peł­no­spraw­no­ścia­mi, takie jak: alfa­bet Braille’a, komu­ni­ka­cję przez dotyk, dużą czcion­kę itp. Ponad­to koniecz­ne jest spo­pu­la­ry­zo­wa­nie sto­so­wa­nia prze­słu­chań na odle­głość oraz prze­pro­wa­dza­nia dowo­du na odle­głość z wyko­rzy­sta­niem urzą­dzeń tech­nicz­nych, a tak­że roz­wa­że­nie ewen­tu­al­nych zmian o cha­rak­te­rze legi­sla­cyj­nym w zakre­sie prze­pi­sów ogra­ni­cza­ją­cych moż­li­wość skła­da­nia zeznań w cha­rak­te­rze świad­ka przez oso­by z niepełnosprawnościami.

Dla urze­czy­wist­nie­nia pra­wa osób z nie­peł­no­spraw­no­ścia­mi do sądu na zasa­dzie rów­no­ści z inny­mi nie­zbęd­ne są tak­że zmia­ny w zakre­sie dostę­pu do infor­ma­cji i komu­ni­ka­cji z orga­na­mi wymia­ru spra­wie­dli­wo­ści. Przede wszyst­kim koniecz­ne jest kon­ty­nu­owa­nie dzia­łań na rzecz cyfry­za­cji wymia­ru spra­wie­dli­wo­ści tak, aby moż­li­wie duża część doku­men­ta­cji w postę­po­wa­niu była dostęp­na w wer­sji elektronicznej.

Aktu­al­ny pozo­sta­je tak­że pro­blem dostęp­no­ści pomo­cy tłu­ma­czy języ­ka migo­we­go w trak­cie postę­po­wa­nia sądo­we­go oraz w kon­tak­tach z pra­cow­ni­ka­mi sądu, pro­ku­ra­tu­ry lub pro­fe­sjo­nal­nym peł­no­moc­ni­kiem. W tym kon­tek­ście nie­zbęd­na jest nowe­li­za­cja usta­wy o języ­ku migo­wym i innych środ­kach komu­ni­ko­wa­nia się tak, aby do udo­stęp­nia­nia usług tłu­ma­cza migo­we­go zobo­wią­za­ne były wszyst­kie insty­tu­cje finan­so­wa­ne ze środ­ków publicz­nych, w tym insty­tu­cje wymia­ru spra­wie­dli­wo­ści. Ponad­to, koniecz­ne jest stwo­rze­nie pań­stwo­we­go sys­te­mu cer­ty­fi­ka­cji tłu­ma­czy języ­ka migowego.

Ogra­ni­cze­nia w zakre­sie dostę­pu osób z nie­peł­no­spraw­no­ścia­mi do wymia­ru spra­wie­dli­wo­ści łączą się tak­że z nie­do­stęp­no­ścią archi­tek­to­nicz­ną budyn­ków sądów i pro­ku­ra­tur. Na pro­ble­my napo­ty­ka­ją rów­nież oso­by korzy­sta­ją­ce z pomo­cy psa prze­wod­ni­ka, któ­ra pomi­mo usta­wo­we­go upraw­nie­nia nie zawsze mają moż­li­wość swo­bod­ne­go wstę­pu do obiek­tów prze­zna­czo­nych na potrze­by wymia­ru spra­wie­dli­wo­ści. Zda­niem Rzecz­ni­ka nale­ży zin­ten­sy­fi­ko­wać wysił­ki w celu pro­mo­wa­nia zasa­dy uni­wer­sal­ne­go pro­jek­to­wa­nia oraz uwzględ­nia­nia jej przy two­rze­niu nowych inwe­sty­cji budow­la­nych, rów­nież w obsza­rze roz­wo­ju infra­struk­tu­ry wymia­ru sprawiedliwości.

Rzecz­nik zwró­cił się z proś­bą o prze­ka­za­nie infor­ma­cji doty­czą­cych podej­mo­wa­nych dzia­łań w celu zapew­nie­nia oso­bom z nie­peł­no­spraw­no­ścia­mi peł­ne­go dostę­pu do wymia­ru spra­wie­dli­wo­ści (tak­że w obsza­rze infor­ma­cji i komu­ni­ka­cji) oraz pla­no­wa­nych w tym zakre­sie prac. Wystą­pił do Mini­stra Spra­wie­dli­wo­ści, Mini­ster Cyfry­za­cji, Peł­no­moc­ni­ka Rzą­du do Spraw Rów­ne­go Trak­to­wa­nia oraz Peł­no­moc­ni­ka Rzą­du do Spraw Osób Niepełnosprawnych.

za:https://www.rpo.gov.pl/pl/content/dost%C4%99pno%C5%9B%C4%87-wymiaru-sprawiedliwo%C5%9Bci-dla-os%C3%B3b-z-niepe%C5%82nosprawno%C5%9Bciami