roz­ło­żyć spra­wie­dli­wie obo­wią­zek zatrud­nia­nia osób niepełnosprawnych

ROZ­ŁO­ŻYĆ SPRA­WIE­DLI­WIEJ OBO­WIĄ­ZEK ZATRUD­NIA­NIA OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH

Próg 25 pra­cow­ni­ków, powy­żej któ­re­go ist­nie­je obo­wią­zek zatrud­nia­nia 6% osób nie­peł­no­spraw­nych, jest w dzi­siej­szej struk­tu­rze gospo­dar­czej ana­chro­nicz­ny i sztucz­ny. Przede wszyst­kim pocho­dzi z innej epo­ki gospo­dar­czej. Z powo­dów o któ­rych pisze­my poni­żej, a tak­że w celu zwięk­sze­nia wpły­wów na PFRON, pro­po­nu­je­my obni­żyć go do 10 osób w prze­li­cze­niu na peł­ne eta­ty, czy­li wyłą­czyć z obo­wiąz­ku zatrud­nia­nia osób nie­peł­no­spraw­nych jedy­nie mikroprzedsiębiorstwa.

Kie­dy ponad 20 lat temu uchwa­la­no usta­wę o reha­bi­li­ta­cji zawo­do­wej i spo­łecz­nej oraz zatrud­nie­niu osób nie­peł­no­spraw­nych, pod­ję­to decy­zję o nało­że­niu obo­wiąz­ku zatrud­nie­nia 6 % osób nie­peł­no­spraw­nych na przed­się­bior­stwa zatrud­nia­ją­ce powy­żej 50 pra­cow­ni­ków w prze­li­cze­niu na peł­ne eta­ty. Był rok 1991, scen­tra­li­zo­wa­na gospo­dar­ka odzie­dzi­czo­na po PRL‑u cha­rak­te­ry­zo­wa­ła się dużą kon­cen­tra­cją zatrud­nie­nia: 90% pra­co­daw­ców zatrud­nia­ło 50 i wię­cej pra­cow­ni­ków. Pro­ces prze­mian spo­łecz­no-gospo­dar­czych wpły­nął na struk­tu­rę zatrud­nie­nia. W roku 1997 roku doko­na­no zmia­ny usta­wy o reha­bi­li­ta­cji zawo­do­wej, obni­ża­jąc do 25 zatrud­nio­nych licz­bę pra­cow­ni­ków sta­no­wią­cą próg obo­wiąz­ku zatrud­nia­nia 6 % osób z nie­peł­no­spraw­no­ścią. Tak jest do dziś.

Tym­cza­sem dyna­mi­ka pro­ce­sów gospo­dar­czych spo­wo­do­wa­ła, że struk­tu­ra zatrud­nie­nia w pol­skich fir­mach ule­gła dal­szej rady­kal­nej zmia­nie. W chwi­li obec­nej zakła­dy zatrud­nia­ją­ce powy­żej 25 pra­cow­ni­ków sta­no­wią zale­d­wie 4 % wszyst­kich pra­co­daw­ców. Ozna­cza to, że udział przed­się­biorstw zobo­wią­za­nych do zatrud­nia­nia osób z nie­peł­no­spraw­no­ścią w ogól­nej licz­bie przed­się­biorstw zmniej­szył się z 90% do 4 %, co moż­na uznać za rażą­co nie­spra­wie­dli­wą pro­por­cję nie tyko w zakre­sie nało­żo­nych obo­wiąz­ków two­rze­nia miejsc pra­cy dla tej gru­py społecznej.

W tym samym cza­sie pod­ję­to decy­zję o sub­sy­dio­wa­niu wyna­gro­dzeń osób nie­peł­no­spraw­nych w zakła­dach otwar­te­go ryn­ku pra­cy i zakła­dów pra­cy chro­nio­nej. Zakła­dy otwar­te­go ryn­ku pra­cy zatrud­nia­ją­ce do 25 osób w prze­li­cze­niu na peł­ne eta­ty oraz fir­my zatrud­nia­ją­ce powy­żej 25 w tym powy­żej 6 % osób z nie­peł­no­spraw­no­ścią zyska­ły pra­wo do otrzy­my­wa­nia dofi­nan­so­wa­nia wyna­gro­dzeń zatrud­nio­nych osób z niepełnosprawnością.

Pol­ski sys­tem reha­bi­li­ta­cji zawo­do­wej i zatrud­nie­nia osób nie­peł­no­spraw­nych zna­lazł się w szcze­gól­nej sytu­acji. 4% ogó­łu pra­co­daw­ców jest zobo­wią­za­nych do finan­so­wa­nia kosz­tów zatrud­nia­nia osób nie­peł­no­spraw­nych u pozo­sta­łych 96 % pra­co­daw­ców. Ponie­waż budżet pań­stwa od kil­ku­na­stu lat ogra­ni­cza finan­so­wa­nie wydat­ków na reha­bi­li­ta­cję zawo­do­wą osób z nie­peł­no­spraw­no­ścią, mamy do czy­nie­nia ze względ­nie trwa­łym zagro­że­niem płyn­no­ści finan­so­wej PFRON.

W celu zwięk­sze­nia wpły­wów na PFRON pro­po­nu­je­my obni­żyć próg zatrud­nie­nia w zakła­dach zobo­wią­za­nych do zatrud­nia­nia 6 % osób nie­peł­no­spraw­nych z 25 do 10 osób w prze­li­cze­niu na peł­ne eta­ty, czy­li wyłą­czyć z obo­wiąz­ku jedy­nie mikro­przed­się­bior­stwa, co zwięk­szy wskaź­nik przed­się­biorstw obję­tych zaka­zem dys­kry­mi­no­wa­nia osób nie­peł­no­spraw­nych w zatrudnieniu.

Jakie efek­ty przy­nie­sie pro­po­no­wa­na zmia­na?
1. Zwięk­szy się licz­ba przed­się­biorstw obję­tych zaka­zem dys­kry­mi­na­cji osób nie­peł­no­spraw­nych w zatrud­nie­niu co win­no pozy­tyw­nie wpły­nąć na wzrost zatrud­nie­nia w tej gru­pie społecznej.

2. Zwięk­szy się licz­ba przed­się­biorstw, któ­re jeśli nie zde­cy­du­ją się na wypeł­nie­nie usta­wo­we­go naka­zu zatrud­nie­nia, będą musia­ły doko­ny­wać wpłat na PFRON

3. Zmniej­szy się licz­ba przed­się­biorstw upraw­nio­nych do otrzy­my­wa­nia sub­sy­diów pła­co­wych na zatrud­nio­nych pra­cow­ni­ków posia­da­ją­cych orze­cze­nie o niepełnosprawności.

Pre­zen­to­wa­ne przez nas roz­wią­za­nie wie­lo­krot­nie poja­wia­ło się w deba­cie publicz­nej jako postu­lat stro­ny spo­łecz­nej (bez orga­ni­za­cji pra­co­daw­ców). Za każ­dym razem zarów­no stro­na rzą­do­wa jak i pra­co­daw­cy sku­tecz­nie blo­ko­wa­li jego reali­za­cję moty­wu­jąc odmo­wę jego wpro­wa­dze­nia nad­mier­ny­mi kosz­ta­mi pono­szo­ny­mi przez przed­się­bior­stwa w for­mie wpłat na PFRON. Postu­lat ten jest kom­plet­nie nie­praw­dzi­wy. Każ­dy pra­co­daw­ca zobo­wią­za­ny do zatrud­nia­nia 6 % osób nie­peł­no­spraw­nych ma bowiem wybór bądź zatrud­nić pra­cow­ni­ka z nie­peł­no­praw­no­ścią (nie pła­cąc na PFRON) bądź doko­ny­wać wpłat na PFRON, wspie­ra­jąc w ten spo­sób zatrud­nie­nie nie­peł­no­spraw­nych u inne­go pracodawcy.

Spo­łecz­na korzyść tego roz­wią­za­nia jest oczy­wi­sta. Po pierw­sze spo­łecz­ny obo­wią­zek zaka­zu dys­kry­mi­na­cji osób nie­peł­no­spraw­nych w zatrud­nie­niu zosta­nie roz­ło­żo­ny bar­dziej rów­no­mier­nie. Po dru­gie z jed­nej stro­ny zwięk­szą się wpły­wy na PFRON, z dru­giej zwięk­szy się zatrud­nie­nie osób nie­peł­no­spraw­nych bez koniecz­no­ści finan­so­wa­nia tego wzro­stu ze środ­ków PFRON.
Wie­sław Jasiaczyk