ABC CUKRZY­CY

Cukrzy­ca to prze­wle­kła cho­ro­ba meta­bo­licz­na cha­rak­te­ry­zu­ją­ca się hiper­gli­ke­mią (pod­wyż­szo­nym pozio­mem cukru we krwi) wyni­ka­ją­cą z defek­tu pro­duk­cji lub dzia­ła­nia insu­li­ny wydzie­la­nej przez trzustkę.

Cukrzy­cę może­my podzie­lić na:
Cukrzy­cę typu I (insu­li­no­za­leż­na), gdy powo­dem cho­ro­by jest nie­do­bór insu­li­ny i nastę­pu­je koniecz­ność jej wstrzy­ki­wa­nia.
Cukrzy­cę typu II, gdy orga­nizm nie­pra­wi­dło­wo reagu­je na insu­li­nę i wów­czas cukrzy­cę leczy się odpo­wied­nią die­tą i doust­ny­mi pre­pa­ra­ta­mi przeciwcukrzycowymi.

Oba typy cukrzy­cy mają pod­ło­że gene­tycz­ne. Cho­ro­ba ta znacz­nie czę­ściej wystę­pu­je u ludzi z nad­wa­gą, u osób pro­wa­dzą­cych sie­dzą­cy tryb życia, z nad­ci­śnie­nie tęt­ni­czym, z zabu­rze­nia­mi gospo­dar­ki tłusz­czo­wej. Oso­by takie powin­ny regu­ral­nie kon­tro­lo­wać poziom glu­ko­zy we krwi.

Cukrzy­ca typu trze­cie­go
Wystę­pu­ją rów­nież inne typy cukrzy­cy, mniej roz­po­wszech­nio­ne takie jak np. spe­cy­ficz­na odmia­na tej cho­ro­by wystę­pu­ją­ca tyl­ko u kobiet w cią­ży i ustę­pu­ją­ca po poro­dzie lub rodza­je cukrzy­cy zwią­za­ne z przyj­mo­wa­niem nie­któ­rych leków albo z ope­ra­cyj­nym usu­nię­ciem trzustki.

W cukrzy­cy typu I ule­ga­ją znisz­cze­niu komór­ki beta trzust­ki, któ­re są odpo­wie­dzial­ne za pro­duk­cję i wydzie­la­nie insu­li­ny (hor­mo­nu obni­ża­ją­ce­go poziom cukru we krwi). Kie­dy cho­ra trzust­ka nie dostar­cza lub dostar­cza zbyt małą ilość insu­li­ny, to pomi­mo wyso­kiej zawar­to­ści cukru we krwi, trans­port glu­ko­zy do komó­rek jest utrud­nio­ny. Wów­czas nale­ży wstrzy­ki­wać insu­li­nę pod skó­rę, dzię­ki cze­mu szyb­ko prze­do­sta­je się ona do krwi.
Poda­wa­nie insu­li­ny wraz z wła­ści­wym odży­wia­niem oraz racjo­nal­ny wysi­łek fizycz­ny to spo­sób na lecze­nie tej posta­ci cukrzycy.

Dokład­na przy­czy­na zacho­ro­wań na cukrzy­cę typu II nie jest zna­na, ale wia­do­mo, ze czyn­ni­ki gene­tycz­ne odgry­wa­ją więk­szą rolę niż w cukrzy­cy typu I. Ten typ cukrzy­cy wyste­pu­je czę­ściej u ludzi star­szych. Ostat­nio jed­nak coraz czę­ściej odno­to­wu­je się go u 20-lat­ków, a nawet u dzieci.

Typo­we obja­wy w cukrzy­cy typu II:
— utra­ta wagi
— zmę­cze­nie
— czę­ste odda­wa­nie moczu
— wzmo­żo­ne pra­gnie­nie
— infek­cje skór­ne (czy­ra­ki, grzy­bi­ce)
— świąd sro­mu
— suchość w jamie ust­nej
— poste­pu­ją­ce zabu­rze­nia widzenia

Jak roz­po­znać cukrzy­cę?
Kie­dy cukrzy­ca jest nie­le­czo­na wchła­nia­nie glu­ko­zy przez tkan­ki jest bar­dzo ogra­ni­czo­ne i dla­te­go jej nad­miar jest wyda­la­ny z moczem. Jest to przy­czy­ną obja­wów cho­ro­bo­wych:
utra­ty masy cia­ła, cią­głe­go zmę­cze­nia, czę­ste­go odda­wa­nia moczu, nad­mier­ne­go pragnienia.

Wykry­cie cukrzy­cy typu I jest łatwe, gdyż obja­wy sa nasi­lo­ne, a w bada­niach labo­ra­to­ryj­nych stwier­dza się wyso­ki poziom glu­ko­zy we krwi i jej obec­ność w moczu. Nato­miast wykry­cie cukrzy­cy typu II jest znacz­nie trud­niej­sze, gdyż cukrzy­ca typu II roz­wi­ja się wie­le lat nie dając wyraź­nych obja­wów, a wykry­wa­na jest czę­sto przy­pad­ko­wo, dopie­ro gdy poja­wią się jej poważ­ne powi­kła­nia takie jak: zawał, udar, pro­ble­my z ner­ka­mi, ze wzrokiem.

Obja­wy hiper­gli­ke­mii to m.in.:
— osła­bie­nie
— inten­syw­ne poce­nie się
— sen­ność
— pra­gnie­nie
— obfi­te odda­wa­nia moczu

Kon­se­kwen­cje póź­no wykry­tej cukrzy­cy:
— kło­po­ty z ocza­mi (reti­no­pa­tia, jaskra)
— kło­po­ty z ner­ka­mi (nefro­pa­tia)
— kło­po­ty z naczy­nia­mi krwio­no­śny­mi (nad­ci­śnie­nie, zmia­ny w naczy­niach tęt­ni­czych)
— kło­po­ty z sercem

Koniecz­ne przy cukrzy­cy:
— Regu­lar­ne mie­rze­nie ciśnie­nia krwi
— Sta­łe kon­tro­lo­wa­nie wagi cia­ła
— Kon­tro­lo­wa­nie nad­ci­śnie­nia, gospo­dar­ki lipi­do­wej
— Rzu­ce­nie pale­nia
— Odpo­wied­nia die­ta i aktyw­ność fizycz­na
— Rygo­ry­stycz­na kon­tro­la pozio­mu glu­ko­zy, gdyż utrzy­my­wa­nie się wyso­kich stę­żeń tego cukru we krwi wią­że się ści­śle z wyso­kim ryzy­kiem powi­kłań. Naj­lep­szym wskaź­ni­kiem dobrej kon­tro­li pozio­mu glu­ko­zy jest pro­cent hemo­glo­bi­ny gli­ko­wa­nej (HbA1c), czy­li hemo­glo­bi­ny z przy­łą­czo­ną do niej glu­ko­zą. Obec­nie dia­be­to­lo­dzy są zgod­ni, że powi­nien on być niż­szy niż 7 proc.
— SAMO­KON­TRO­LA- Uczy świa­do­me­go pod­je­mo­wa­nia decy­zji doty­czą­cej mody­fi­ka­cji lecze­nia, die­ty i wysił­ku fizycz­ne­go. Dzię­ki nej łatwo jest utrzy­mać wła­ści­wy poziom cukru. Samo­kon­tro­la jest nie­zbed­na do bar­dziej nie­za­leż­ne­go życia.

Czyn­ni­ki ryzy­ka:
1. Cukrzy­ca u naj­bliż­szych — cukrzy­ca typu pierw­sze­go jak i dru­gie­go ma pod­ło­że gene­tycz­ne, dla­te­go ryzy­ko wystą­pie­nia cho­ro­by jest znacz­nie więk­sze u osób spo­krew­nio­nych z cho­ry­mi na cukrzy­cę
2. Wiek – jest istot­nym czyn­ni­kiem ryzy­ka, gdyż ryzy­ko zacho­ro­wa­nia na tę cho­ro­bę wzra­sta z wie­kiem. Oso­by powy­żej 45 roku życia powin­ny raz w roku badać poziom cukru we krwi. Nie­któ­re źró­dła poda­ją rów­nież, że szcze­gól­nie nara­żo­ną gru­pą wie­ko­wą są oso­by powy­żej 65 roku życia.
3. Oty­łość – BMI > 30 Oty­łość jest głów­nym czyn­ni­kiem ryzy­ka wystą­pie­nia cku­rzy­cy typu II, któ­ra sta­no­wi 90–95 proc. wszyst­kich zacho­ro­wań na tę cho­ro­bę. Ludzie oty­li mają cukrzy­cę aż sied­mio­krot­nie czę­ściej niż ci, któ­rzy pil­nu­ją swo­jej wagi cia­ła.
4. Nad­ci­śnie­nie tęt­ni­cze — ≥ 140/90, gdyż 2/3 cukrzy­ków typu 2 to tak­że nad­ci­śnie­niow­cy
5. Tryb życia — pozba­wio­ny ruchu, sie­dzą­cy tryb życia.
6. Zabu­rze­nia tole­ran­cji glu­ko­zy, gdyż cukrzy­ca wystę­pu­je znacz­nie czę­ściej u osób, u któ­rych w prze­szło­ści wystę­po­wa­ły zabu­rze­nia tole­ran­cji glu­ko­zy. Zbyt wyso­ki poziom cukru we krwi, tzw. hiper­gli­ke­mia, uszka­dza war­stwę wyście­ła­ją­cą naczy­nia krwio­no­śne, tj. śród­bło­nek. Pro­wa­dzi to do zabu­rze­nia czyn­no­ści wie­lu narzą­dów, a w koń­cu do ich niewydolności.

Inne czyn­ni­ki ryzy­ka to:
Prze­wle­kłe cho­ro­by trzust­ki i wątro­by
Wyso­ki poziom cho­le­ste­ro­lu we krwi lub
Nagła utra­ta wagi
Osła­bie­nie oraz wie­le innych

Co to jest insu­li­na?
Insu­li­na jest biał­ko­wym hor­mo­nem pro­du­ko­wa­nym przez tzw. komór­ki beta wyspek trzust­ko­wych. Kie­dy we krwi jest dużo cukru (glu­ko­zy), trzust­ka uwal­nia zma­ga­zy­no­wa­ny zakas insu­li­ny. Hor­mon ten pozwa­la komór­kom pobie­rac glu­ko­zę nie­zbed­ną do pra­wi­dło­we­go ich funk­cjo­no­wa­nia i jed­no­cze­śnie spra­wia, że glu­ko­za prze­kształ­ca się w zło­żo­ny cukier zwa­ny gli­ko­ge­nem i w tej posta­ci jest prze­cho­wy­wa­na w komór­kach wątro­by i mię­śni. Kie­dy glu­ko­zy we krwi jest mało, spa­da poziom insu­li­ny, a poja­wia się jej prze­ci­wień­stwo, czy­li hor­mon zwa­ny glu­ka­go­nem, któ­ry uru­cha­mia zapa­sy gli­ko­ge­nu. Jeże­li insu­li­ny zabrak­nie, komór­ki zaczy­na­ją gło­do­wać, a glu­ko­za gro­ma­dzi się we krwi. Jest to mecha­nizm pro­wa­dzą­cy do powsta­nia cukrzycy.

Czy wiesz, że:
Więk­szość pacjen­tów z para­don­to­zą, tj. zapal­ną cho­ro­bą dzią­seł, jest nara­żo­na na cukrzy­cę typu 2? Jak poda­je pismo “Jour­nal of Public Health Den­ti­stry” wła­śnie dla­te­go oso­by te powin­ny mieć regu­lar­nie mie­rzo­ny poziom glu­ko­zy we krwi.

Słod­kie, gazo­wa­ne napo­je typu cola wypi­ja­ne w okre­sie poprze­dza­ją­cym cią­żę zwięk­sza­ją zagro­że­nie cukrzy­cą?
Cukrzy­ca cię­żar­nych to jed­no z naj­częst­szych powi­kłań cią­ży poja­wia­ją­ce się u zdro­wych dotąd kobiet. Sta­no­wi zagro­że­nie dla pło­du, a ponad­to u 30–45 pro­cent kobiet, u któ­rych stwier­dza­no cukrzy­cę cię­żar­nych, w cią­gu naj­bliż­szych 15 lat roz­wi­ja się cukrzy­ca typu 2. Tak­że dziec­ko jest bar­dziej nara­żo­ne na powi­kła­nia poro­do­we, nie­to­le­ran­cję glu­ko­zy i cukrzycę.

Sza­cu­je się, że w Pol­sce na 2,5 mln cho­rych z cukrzy­cą, aż 60 proc. nie jest świa­do­ma swo­jej cho­ro­by. Wcze­sne wykry­wa­nie scho­rze­nia pomo­gły­by ogra­ni­czyć licz­bę poważ­nych powi­kłań cukrzy­cy, któ­re są przy­czy­ną nie­peł­no­spraw­no­ści, obni­żo­ne­go kom­for­tu życia i przed­wcze­snych zgonów.

Cukrzy­ca sta­no­wi ogrom­ne zagro­że­nie dla zdro­wia i życia ludzi. Co roku jest przy­czy­ną 4 mln zgo­nów, głów­nie z powo­du powi­kłań ser­co­wo-naczy­nio­wych, jak uda­ry mózgu i zawa­ły ser­ca. Cho­ro­ba istot­nie skra­ca dłu­gość życia i pogar­sza jego jakość. Jest wio­dą­cą przy­czy­ną ampu­ta­cji nóg, nie­wy­dol­no­ści nerek i istot­ną przy­czy­ną utra­ty wzro­ku. Orga­ni­za­cję Naro­dów Zjed­no­czo­nych uzna­ła cukrzy­cę za pierw­szą nie­za­kaź­ną epi­de­mię cywi­li­za­cyj­ną. Sza­cu­je się, że na świe­cie cho­ru­je na cukrzy­cę nie­mal 300 mln osób.

Naj­bar­dziej kosz­tow­ne jest lecze­nie powi­kłań cukrzy­cy.
Na lecze­nie cho­rych z powi­kła­nia­mi wyda­je się kil­ka­krot­nie wię­cej niż na cho­rych bez powi­kłań. Dla­te­go inwe­sty­cja w lep­sze lecze­nie cho­rych przy­no­si osta­tecz­nie więk­sze oszczędności.

Pro­fi­lak­ty­ka!

Pro­fi­lak­ty­ka jak w więk­szo­ści cho­rób, rów­nież i w tym przy­pad­ku pole­ga w znacz­nej mie­rze na pro­wa­dze­niu zdro­we­go try­bu życia. Prze­strze­ga­nie zdro­wej i odpo­wied­niej die­ty oraz regu­lar­na aktyw­ność fizycz­na to wła­śnie te ele­men­ty, któ­re w istot­ny spo­sób mogą się przy­czy­nić do zmniej­sze­nia ryzy­ka wystą­pie­nia cho­ro­by, a są one szcze­gól­nie waż­ne dla osób oty­łych lub pro­wa­dzą­cych bar­dziej sie­dzą­cy tryb życia.

Zdro­wy tryb życia odgry­wa rolę zarów­no w pro­fi­lak­ty­ce cukrzy­cy typu II, jak i w jej lecze­niu. Fiń­skie bada­nia wyka­za­ły, że dzię­ki zrzu­ce­niu nad­wa­gi i regu­lar­nej aktyw­no­ści fizycz­nej moż­na o ponad 50 proc. zre­du­ko­wać ryzy­ko cukrzy­cy, a na pew­nym eta­pie roz­wo­ju cukrzy­cy, die­ta i ruch mogą spo­wo­do­wać cof­nię­cie choroby.

Sku­tecz­ne prze­ciw­dzia­ła­nie epi­de­mii cukrzy­cy wyma­ga współ­pra­cy leka­rzy spe­cja­li­zu­ją­cych się m.in. w takich dzie­dzi­nach jak dia­be­to­lo­gia, die­te­ty­ka, kar­dio­lo­gia, gdyż cukrzy­ca to cho­ro­ba inter­dy­scy­pli­nar­na. Pro­fi­lak­ty­ka, edu­ka­cja i sku­tecz­ne lecze­nie pomo­gą unik­nąć lub opóź­nić wystą­pie­nie powikłań.